The Project Gutenberg EBook of Tri Novel'o'j, by Aleksandr Sergeevich Pushkin  
  
This eBook is for the us'e of anyone anywhere in the United States and most  
other parts of the world at no cost and with almost no restrictions  
whatsoever.  You may copy it, give it away or re-us'e it under the terms of  
the Project Gutenberg License included with this eBook or online at  
www.gutenberg.org.  If you ar'e not located in the United States, you'll hav'e  
to check the laws of the country where you ar'e located before using this ebook.  
  
Title: Tri Novel'o'j  
  
Author: Aleksandr Sergeevich Pushkin  
  
Translator: Andre'o Fiser  
  
Release Dat'e: September 2, 2020 [EBook #63105]  
  
Language: Esperant'o  
  
Character set encoding: UTF-8  
  
*** Start OF THIS PROJECT Gutenberg EBOOK Tri Novel'o'j ***  
  
  
  
  
Produced by Andrew Sly, Miroslav Malovec and the Online  
Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net  
  
  
  
  
  
  

A. S. Puŝkin nask'iĝ'is en Moskvo 26. V. 1799. Li de'ven'is el antikv'a nobel'a famili'o, kies an'o'j est'as plur'foj'e menci'at'a'j en la histori'o de Ruslando. Ĝu'int'e bril'a'n instru'ad'o'n, li jam en si'a jun'aĝ'o, est'int'e ankoraŭ lern'ant'o de la imperi'estr'a Aleksander-lice'o, komenc'is verk'i vers'aĵ'o'j'n, kiu'j vid'ig'is ne'ordinar'a'n talent'o'n kaj trov'is grand'a'n sukces'o'n. Tamen mond'um'a viv'manier'o mal'help'is plen'a'n dis'volv'iĝ'o'n de li'a talent'o. Spit'e tio Puŝkin aparten'as al la nombr'o de plej fam'a'j rus'a'j poet'o'j de la komenc'o de la XIXa jar'cent'o, kaj oni pov'as plen'rajt'e egal'valor'ig'i li'n kun korife'o'j de la mond'literatur'o Schiller, Byron, V. Hug'o k. a.

Puŝkin post'las'is pli ol 500 verk'o'j'n de plej divers'a en'hav'o kaj ampleks'o: lirik'a'j'n vers'aĵ'o'j'n, epigram'o'j'n, gazet'artikol'o'j'n, grand'a'j'n roman'o'j'n-poem'o'j'n (Ruslan kaj Ludmila, Eŭgeni'o Onegin), histori'a'j'n dram'o'j'n en vers'o'j (Bor'is Godunov), proz'a'j'n roman'o'j'n kaj rakont'o'j'n (kies specimen'o'j'n ni don'as en tiu ĉi volum'et'o), histori'a'j'n verk'o'j'n (Histori'o de la Pugaĉov-a ribel'o) ktp.

Puŝkin est'as unu el la plej merit'o'plen'a'j kre'int'o'j de nun'temp'a rus'a literatur'a lingv'o. Li for'las'is la pseŭdo'klasik'a'n manier'o'n, kiu super'reg'ad'is en tiu'temp'a rus'a literatur'o, kaj si'n turn'is al tem'o'j de real'a viv'o.

Kelk'a'j el li'a'j verk'o'j kaŭz'is al li cenzur'a'j'n mal'agrabl'aĵ'o'j'n kaj eĉ ekzil'o'n el Peterburgo: li est'is dev'ig'at'a dum kelk'e da jar'o'j loĝ'i en sud'a Ruslando kaj post'e en si'a bien'o en Pskov-a guberni'o.

Puŝkin mort'is 38jar'a (29. I. 1837) en la plej bril'a dis'volv'iĝ'o de si'a talent'o, est'int'e mort'vund'it'a en duel'o kun oficir'o G. Hekkern-Dantes. En Moskvo star'as li'a monument'o, solen'e inaŭgur'it'a en la 1880a jar'o.

A. F.

I.

Foj'e oni lud'is kart'o'j'n ĉe la rajd'gvardi'an'o Narumov. Long'a vintr'a nokt'o for'pas'is ne'rimark'it'e; oni sid'iĝ'is por vesper'manĝ'i post la kvar'a maten'e. La gajn'int'o'j manĝ'is kun grand'a apetit'o; la ali'a'j sid'is distr'it'e antaŭ mal'plen'a'j teler'o'j. Tamen, kiam aper'is ĉampan'vin'o, — la inter'parol'ad'o ek'vigl'iĝ'is, kaj ĉiu'j ĝi'n part'o'pren'is.

— Kio'n ci est'as far'int'a, Surin? — demand'is la dom'o'mastr'o.

— Mi mal'gajn'is, kiel kutim'e. Mi dev'as konfes'i, ke mal'bon'ŝanc'o mi'n persekut'as: mi lud'as si'n'gard'e kaj neniam ard'iĝ'as, neni'o mi'n konfuz'ig'as, — tamen mi ĉiam mal'gajn'as.

— Rigard'u Herman-on! — dir'is unu el la gast'o'j, montr'ant'e jun'a'n inĝenier'oficir'o'n: — dum si'a tut'a viv'o li ne eĉ unu foj'o'n pren'is kart'o'j'n en la man'o'j'n, tamen ĝis la kvin'a maten'e li sid'as kun ni, observ'ant'e ni'a'n lud'o'n.

— Lud'o mi'n tre interes'as, — re'dir'is Herman'o: — sed mi ne pov'as risk'i la neces'o'n pro esper'o akir'i super'flu'o'n.

— Herman'o est'as german'de'ven'a: do li est'as pri'kalkul'em'a, jen — la kaŭz'o! — rimark'is Tomski. — Sed mi'a'n av'in'o'n, la graf'in'o'n Anna Fedotovna, mi tut'e ne kompren'as.

— Kio? kial? — aŭd'iĝ'is voĉ'o'j.

— Mi ne pov'as koncept'i, — daŭr'ig'is Tomski: — kial mi'a av'in'o ne lud'as kart'o'j'n.

— Tut'e ne est'as mir'ind'e, — dir'is Narumov: — ke ok'dek'jar'a mal'jun'ul'in'o ne kart'lud'as.

— Do vi neni'o'n sci'as pri ŝi?

— Ne, ver'e, neni'o'n.

— Aŭskult'u do! Oni dev'as sci'i, ke mi'a av'in'o, antaŭ ĉirkaŭ ses'dek jar'o'j, vetur'is Paris-on kaj est'is tie en grand'a mod'o. La hom'o'j amas'e sekv'is ŝi'n, por vid'i „la Moskv'an Venus'o'n“; Richelieu ŝi'n am'ind'um'is, kaj mi'a av'in'o asert'as, ke li apenaŭ ne mort'paf'is si'n pro ŝi'a sen'kor'ec'o. Tiu'temp'e la sinjor'in'o'j lud'is „faraon'o'n“. Foj'e ĉe la reĝ'a kort'eg'o ŝi mal'gajn'is al la duk'o de Orléans je honor'vort'o iu'n grand'a'n sum'o'n. Re'ven'int'e hejm'e'n, dum sen'vest'iĝ'ad'o ŝi deklar'is al mi'a av'o pri si'a mal'gajn'o kaj ordon'is pag'i ĝi'n. La mort'int'a av'o, kiel mi memor'as, est'is kvazaŭ ŝi'a dom'administr'ant'o. Li tim'is ŝi'n kiel fajr'o'n; tamen, aŭd'int'e pri tiom'a mal'gajn'o, li perd'is la pacienc'o'n, ek'koler'is, pren'is kalkul'il'o'n, pruv'is al ŝi, ke dum du'on'jar'o ili el'spez'is du'on'milion'o'n, ke ili hav'as en Par'is nek si'a'n apud'moskv'a'n, nek la sar'at'ov'a'n bien'o'n, kaj kategori'e rifuz'is pag'i la mon'o'n. La av'in'o li'n vang'o'frap'is kaj en'lit'iĝ'is sol'a, kiel sign'o de si'a mal'favor'o. La morgaŭ'o'n ŝi ven'ig'is la edz'o'n, esperant'e, ke la dir'it'a hejm'a pun'o efik'is, — tamen ŝi trov'is li'n ne'ŝancel'ebl'a. La unu'a'n foj'o'n dum si'a viv'o ŝi mal'fier'iĝ'is kaj fin'ven'is al rezon'ad'o'j kaj klar'ig'o'j; ŝi esper'is konscienc'ig'i li'n, pruv'ant'e, ke est'as diferenc'o inter princ'o kaj vetur'ig'ist'o. Neni'o far'ebl'a! La av'o ribel'is. Ne, ne, kaj neni'o'n plu. La av'in'o ne sci'is, kio'n far'i. Ŝi bon'e kon'is rimark'ind'a'n hom'o'n. Vi cert'e aŭd'is pri la graf'o de Saint-Germain, pri kiu oni rakont'as mult'o'n mirakl'a'n. Vi sci'as, ke li afekt'is est'i la „vag'ant'a jud'o“, el'trov'int'o de viv'eliksir'o kaj de filozof'ŝton'o. Oni li'n mok'rid'is kiel ĉarlatan'o'n, kaj Kazanova en si'a'j memor'skrib'o'j dir'as, ke li est'is spion'o; ceter'e Saint-Germain, malgraŭ si'a mister'ec'o, hav'is tre respekt'ind'a'n ekster'aĵ'o'n kaj est'is societ'em'a kaj komplez'a hom'o. Mi'a av'in'o ĝis nun ŝat'as li'n ĝis mem'forges'o kaj koler'as, se oni parol'as pri li sen'respekt'e. La av'in'o sci'is, ke Saint-Germain pov'as dispon'i pri grand'a'j mon'sum'o'j. Ŝi decid'is si'n turn'i al li, send'is al li skrib'aĵ'et'o'n kaj pet'is vizit'i ŝi'n sen'prokrast'e. La mal'jun'a strang'ul'o ven'is tuj kaj trov'is ŝi'n en terur'a ĉagren'o. Ŝi pri'pentr'is al li per plej nigr'a'j kolor'o'j la barbar'ec'o'n de si'a edz'o kaj fin'e dir'is, ke si'a'n tut'a'n esper'o'n ŝi fid'as al li'a amik'ec'o kaj komplez'em'o. Saint-Germain en'pens'iĝ'is. „Mi pov'as serv'i al vi per tia sum'o,“ li dir'is: „sed mi sci'as, ke vi ne est'os trankvil'a, ĝis kiam vi ne el'pag'os vi'a'n ŝuld'o'n, kaj mi ne vol'as kaŭz'i al vi nov'a'j'n klopod'o'j'n. Ekzist'as ali'a rimed'o, — vi pov'as re'gajn'i.“ — „Sed, kar'a graf'o,“ respond'is la av'in'o: „mi dir'as ja al vi, ke mi tut'e ne hav'as mon'o'n.“ — „Mon'o ne est'as bezon'a,“ re'dir'is Saint-Germain: „bon'vol'u mi'n aŭskult'i.“ Kaj li mal'kovr'is al ŝi iu'n sekret'o'n, pro kiu ĉiu el ni konsent'us pag'i tre kar'e...

La jun'a'j kart'o'lud'ant'o'j ek'streĉ'is la atent'o'n. Tomski ek'brul'ig'is pip'o'n, en'spir'is la tabak'fum'o'n kaj daŭr'ig'is:

— Sam'vesper'e mi'a av'in'o part'o'pren'is „le je'u de la reine“[1] en Versailles. La duk'o de Orléans est'is la kart'bank'ist'o; mi'a av'in'o facil'ton'e sen'kulp'ig'is si'n, ke ŝi ne al'port'is la ŝuld'at'a'n mon'o'n, pretekst'int'e iu'n el'pens'it'a'n rakont'et'o'n, kaj komenc'is lud'i. Ŝi elekt'is tri kart'o'j'n, — ĉiu'j tri gajn'is unu post la ali'a, kaj mi'a av'in'o tut'e liber'iĝ'is de si'a ŝuld'o.

— Bon'traf'a okaz'aĵ'o! — dir'is unu el la gast'o'j.

— Fabel'o! — rimark'is Herman'o.

— Ebl'e fals'it'a'j kart'o'j! — dir'is tri'a.

— Mi ne opini'as tio'n, — respond'is grav'ton'e Tomski.

— Kiel! — ek'kri'is Narumov: — ci hav'as av'in'o'n, kiu diven'as tri si'n'sekv'a'j'n gajn'ont'a'j'n kart'o'j'n, kaj ci ne profit'as ŝi'a'n kabal'ist'ik'o'n?!...

— He, je diabl'o! — respond'is Tomski: — ŝi hav'is kvar fil'o'j'n, inter ili mi'a'n patr'o'n, ĉiu'j kvar — pasi'a'j kart'lud'ant'o'j, kaj al neni'u ŝi mal'kovr'is si'a'n sekret'o'n, kvankam ĝi est'us tre en'spez'ig'a por ili — kaj ankaŭ por mi. Tamen jen, kio'n rakont'is al mi mi'a onkl'o, la graf'o Iv'a'n Iljiĉ, kaj kio'n li cert'ig'is per si'a honor'o. La mort'int'a Ĉaplicki, tiu sam'a, kiu mort'is en plen'a mizer'o, mal'ŝpar'eg'int'e milion'o'j'n, foj'e en si'a jun'ec'o mal'gajn'is — se mi ne erar'as, al Zoriĉ — ĉirkaŭ tri'cent mil rubl'o'j'n. Li est'is sen'esper'eg'a. Mi'a av'in'o, kiu ĉiam est'is sever'a al petol'aĵ'o'j de jun'a'j hom'o'j, ial ek'kompat'is Ĉaplicki-n. Ŝi kon'ig'is al li tri kart'o'j'n, por ke li lud'u ili'n unu post la ali'a, kaj ig'is li'n ĵur'i je si'a honor'o, ke li neniam plu kart'lud'os. Ĉaplicki ir'is ĉe si'a'n venk'int'o'n, kaj ili komenc'is lud'i. Ĉaplicki met'is sur la unu'a'n kart'o'n kvin'dek mil kaj gajn'is; li lud'is „parol'i“, „parol'i-pe“[2], — re'gajn'is la perd'it'o'n kaj eĉ iom pli...

— Tamen, est'as temp'o por ir'i dorm'i: est'as jam kvar'on'o antaŭ la ses'a.

Efektiv'e, jam maten'iĝ'is. La jun'ul'o'j fin'trink'is si'a'j'n glas'o'j'n kaj dis'ir'is.

II.

La mal'jun'a graf'in'o N. sid'is en si'a tualet'ej'o antaŭ spegul'o. Tri jun'ul'in'o'j ĉirkaŭ'is ŝi'n. Unu ten'is pot'et'o'n kun ruĝ'ig'il'o, la du'a skatol'et'o'n kun har'pingl'o'j, la tri'a kuf'o'n kun fajr'o'kolor'a'j ruband'o'j. La graf'in'o tut'e ne pretend'is je bel'ec'o, jam de'long'e velk'int'a, tamen ŝi konserv'is ĉiu'j'n kutim'aĵ'o'j'n de si'a jun'aĝ'o, sever'e sekv'is la mod'o'j'n de la sep'dek'a'j jar'o'j[3] kaj vest'ad'is si'n sam'e long'e, sam'e zorg'e, kiel antaŭ ses'dek jar'o'j. Apud fenestr'o, antaŭ brod'stabl'o, sid'is fraŭl'in'o, ŝi'a eduk'at'in'o.

— Mi vi'n salut'as, grand’mam'a'n! — dir'is en'ir'int'a jun'a oficir'o. — Bonjour, mademoiselle Lis'e. Grand’mam'a'n, mi hav'as pet'o'n al vi.

— Kio est'as, Paul?

— Permes'u, ke mi pov'u prezent'i al vi unu el mi'a'j amik'o'j kaj ven'ig'i li'n vendred'e al vi'a bal'o.

— Ven'ig'u li'n simpl'e al la bal'o kaj tiam ci prezent'os li'n al mi. Ĉu ci est'is hieraŭ ĉe X.?

— Ho, jes! est'is tre gaj'e; oni danc'is ĝis la kvin'a maten'e. Kiom bel'a est'is sinjor'in'o Jelecki!

— He, mi'a kar'a! Kio'n bel'a'n ci trov'as en ŝi? Ĉu tia est'is ŝi'a av'in'o, la princ'in'o Darja Petrovna!... Sed mi supoz'as, ke ŝi jam tre mal'jun'iĝ'is, la princ'in'o Darja Petrovna?

— Kiel — mal'jun'iĝ'is? — re'dir'is distr'it'e Tomski: — ŝi jam antaŭ sep jar'o'j mort'is.

La fraŭl'in'o lev'is la kap'o'n kaj far'is sign'o'n al la jun'a hom'o. Li ek'memor'is, ke oni kaŝ'ad'is antaŭ la mal'jun'a graf'in'o la mort'o'n de ŝi'a'j sam'aĝ'ul'in'o'j, kaj ek'mord'is si'a'n lip'o'n. Sed la graf'in'o akcept'is la nov'a'n por ŝi sci'ig'o'n kun grand'a indiferent'ec'o.

— Ŝi mort'is! — ŝi dir'is: — kaj mi ne sci'is tio'n! Ni ricev'is sam'temp'e la ofic'o'n de kort'eg'a'j fraŭl'in'o'j, kaj kiam ni est'is prezent'at'a'j al la imperi'estr'in'o...

Kaj la graf'in'o je la cent'a foj'o rakont'is al la nep'o si'a'n anekdot'o'n.

— Nu, Paul, — ŝi dir'is post'e: — help'u al mi lev'iĝ'i el la seĝ'o. Lizanjo, kie est'as mi'a flar'tabak'uj'o?

La graf'in'o kun si'a'j serv'ist'in'o'j ir'is post la kurten'ŝirm'il'o'n por fin'i si'a'n tualet'o'n. Tomski rest'is kun la fraŭl'in'o.

— Kiu'n vi intenc'as prezent'i al la graf'in'o? — mal'laŭt'voĉ'e demand'is Lizaveta Ivanovna.

— Narumov-on. Ĉu vi kon'as li'n?

— Ne. Ĉu li est'as oficir'o aŭ civil'ul'o?

— Oficir'o.

— Inĝenier'o?

— Ne, — kavaleri'an'o. Kial vi supoz'is, ke li est'as inĝenier'o?

La fraŭl'in'o ek'rid'et'is kaj respond'is neni'o'n.

— Paul! — ek'kri'is la graf'in'o mal'antaŭ la ŝirm'il'o: — send'u al mi iu'n nov'a'n roman'o'n, sed ne el la modern'a'j, mi pet'as.

— Kio'n vi vol'as dir'i per tio, grand’mam'a'n?

— Tio signif'as, roman'o'n, en kiu la hero'o ne prem'sufok'as si'a'n patr'o'n aŭ patr'in'o'n, kaj en kiu mal'est'as dron'int'a'j kadavr'o'j. Mi terur'e tim'as dron'int'o'j'n.

— Tia'spec'a'j roman'o'j ne ekzist'as nun'temp'e. Ebl'e vi dezir'as hav'i rus'a'n roman'o'n?

— Ĉu do ekzist'as rus'a'j roman'o'j?... Send'u tia'n, kar'ul'o, send'u nepr'e, mi tre pet'as!

— Pardon'u, grand’mam'a'n, — mi dev'as rapid'i... Ĝis re'vid'o, Lizaveta Ivanovna! Kial vi pens'is, ke Narumov est'as inĝenier'o?

Kaj Tomski el'ir'is el la tualet'ej'o.

Lizaveta Ivanovna rest'is sol'a; ŝi for'las'is si'a'n labor'o'n kaj rigard'is tra la fenestr'o. Baldaŭ ĉe la kontraŭ'a strat'angul'o aper'is jun'a oficir'o. Ruĝ'o kovr'is ŝi'a'n vizaĝ'o'n; ŝi de'nov'e si'n turn'is al la labor'o kaj klin'is la kap'o'n super la kanvas'o. Tiu'moment'e en'ir'is la graf'in'o, tut'e vest'it'a.

— Ordon'u, Lizanjo, ke oni jung'u kaleŝ'o'n, — ni vetur'os promen'i.

Lizanjo for'las'is la brod'stabl'o'n kaj komenc'is ord'ig'i si'a'n labor'aĵ'o'n.

— Ĉu, mi'a kar'a, vi est'as surd'a? — ek'kri'is la graf'in'o: — tuj jung'ig'u la kaleŝ'o'n.

— Jes! — respond'is ne'laŭt'e la fraŭl'in'o kaj ek'kur'is en la antaŭ'ĉambr'o'n.

En'ir'is serv'ist'o kaj prezent'is la libr'o'j'n, send'it'a'j'n de la princ'o Pavel Aleksandroviĉ[4].

— Bon'e! Oni dank'u, — dir'is la graf'in'o. — Lizanjo, Lizanjo, kie'n do vi kur'as?!...

— Mi'n vest'i.

— Vi hav'as ankoraŭ temp'o'n. Sid'iĝ'u tie ĉi. Mal'ferm'u la unu'a'n volum'o'n, leg'u laŭt'e...

La fraŭl'in'o pren'is la libr'o'n kaj tra'leg'is kelk'e da lini'o'j.

— Pli laŭt'e! Kio est'as al vi? Ĉu vi perd'is la voĉ'o'n?... Atend'u... Al'ŝov'u al mi pied'benk'et'o'n... pli proksim'e... nu!...

Lizaveta Ivanovna tra'leg'is ankoraŭ du paĝ'o'j'n. La graf'in'o ek'osced'is.

— For'ĵet'u la libr'o'n, — ŝi dir'is: — kia sen'senc'aĵ'o! Re'send'u ĝi'n al princ'o Pavel kaj dir'u, ke oni dank'u... Kaj la kaleŝ'o?

— La kaleŝ'o est'as pret'a, — respond'is Lizaveta Ivanovna, rigard'int'e en la strat'o'n.

— Kial do vi ne est'as vest'it'a? — re'dir'is la graf'in'o: — mi ĉiam dev'as vi'n atend'i. Tio est'as ne'toler'ebl'a!...

Lizanjo for'kur'is en si'a'n ĉambr'o'n. Apenaŭ for'pas'is du minut'o'j, la graf'in'o ek'sonor'ig'is per ĉiu'j fort'o'j. Tri serv'ist'in'o'j al'kur'is tra unu pord'o kaj lake'o tra ali'a.

— Est'as ja ne'ebl'e ven'ig'i vi'n, kiam bezon'e! — dir'is al ili la graf'in'o. — Dir'u al Lizaveta Ivanovna, ke mi atend'as ŝi'n.

Lizaveta Ivanovna en'ir'is en ĉapel'o kaj mantel'o.

— Fin'e, mi'a kar'a!... Kia bel'vest'iĝ'o! Pro kio?... kiu'n vi vol'as ĉarm'i?... Kia est'as la veter'o? vid'ebl'e vent'as.

— Ne, vi'a graf'in'a moŝt'o! Est'as tre mild'e, — respond'is la lake'o.

— Vi ĉiam parol'as traf'e-mal'traf'e! Mal'ferm'u la fenestr'a'n pord'et'o'n. Jen ĝi est'as, — mal'varm'eg'a vent'o!... Mal'jung'u la kaleŝ'o'n! Lizanjo, ni ne vetur'os: est'is tut'e sen'bezon'e vi'n bel'vest'i.

„Jen kia est'as mi'a viv'o!“ — ek'medit'is Lizaveta Ivanovna.

Efektiv'e, Lizaveta Ivanovna est'is tre mal'feliĉ'a est'ul'in'o. „Fremd'a pan'o est'as mal'dolĉ'a,“ dir'is Dant'e, „kaj mal'facil'a'j est'as la ŝtup'o'j de fremd'a peron'o.“ Sed kiu kapabl'as pli fort'e sent'i la mal'dolĉ'o'n de de'pend'ec'o ol mal'riĉ'a eduk'at'in'o de alt'rang'a mal'jun'ul'in'o? La graf'in'o N., cert'e, ne hav'is mal'bon'a'n kor'o'n, tamen ŝi est'is kapric'a, kiel dorlot'it'a mond'um'ul'in'o, avar'a kaj en'profund'iĝ'int'a en mal'varm'a'n ego'ism'o'n, kiel ĉiu'j ge'mal'jun'ul'o'j, ŝat'ant'a'j si'a'n temp'o'n kaj fremd'a'j al la nun'a. Ŝi daŭr'ig'is part'o'pren'i ĉiu'j'n vant'aĵ'o'j'n de la grand'mond'o; ŝi vizit'ad'is bal'o'j'n, kie ŝi sid'is en angul'o, kun ruĝ'ig'il'o sur la vang'o'j kaj vest'it'a laŭ antikv'a mod'o, kiel naŭz'aspekt'a, sed ne'evit'ebl'a ornam'aĵ'o de la bal'salon'eg'o. La ven'ant'a'j gast'o'j al'ir'ad'is ŝi'n kun profund'a'j salut'o'j, kvazaŭ plen'um'ant'e iu'n rit'o'n, kaj post'e neni'u si'n okup'is pri ŝi. Ĉe si mem ŝi akcept'ad'is la tut'a'n urb'o'n, observ'ant'e plej sever'a'n etiket'o'n kaj re'kon'ant'e nenies vizaĝ'o'j'n. Ŝi'a mult'e'nombr'a ge'serv'ist'ar'o, gras'iĝ'int'a kaj griz'iĝ'int'a en ŝi'a antaŭ'ĉambr'o kaj serv'ist'ej'o, ag'ad'is laŭ si'a plaĉ'o, sen'hont'e pri'ŝtel'ant'e la mort'pret'a'n mal'jun'ul'in'o'n. Lizaveta Ivanovna est'is hejm'a martir'in'o. Ŝi verŝ'ad'is la te'o'n kaj aŭskult'is riproĉ'o'j'n pro super'flu'e uz'it'a suker'o; ŝi laŭt'leg'is roman'o'j'n — kaj est'is kulp'a pri ĉiu'j mank'o'j de la aŭtor'o; ŝi akompan'is la graf'in'o'n dum ŝi'a'j promen'ad'o'j kaj est'is respond'a pri la veter'o kaj pri strat'pavim'o. Al ŝi est'is fiks'it'a ia salajr'o, kiu'n oni neniam pag'is al ŝi plen'e; tamen oni postul'is, ke ŝi est'u vest'it'a kiel ĉiu'j, tio est'as, kiel tre mal'mult'a'j. En la mond'um'o ŝi lud'is plej mizer'a'n rol'o'n. Ĉiu'j kon'is ŝi'n, kaj neni'u ŝi'n rimark'is; dum bal'o'j ŝi danc'is nur, kiam mank'is kontraŭdancantoj; la sinjor'in'o'j pren'is ŝi'n je la brak'o ĉiu'foj'e, kiam ili bezon'is ir'i en tualet'ej'o'n por ord'ig'i i'o'n ajn en si'a vest'aĵ'o. Ŝi est'is fier'a, akr'e sent'is si'a'n situaci'o'n kaj atent'e rigard'is ĉirkaŭ si, mal'pacienc'e atend'ant'e liber'ig'ont'o'n; sed la jun'a'j hom'o'j, pri'kalkul'em'a'j kaj vant'e ambici'a'j, ne indig'is ŝi'n je si'a atent'o, kvankam Lizaveta Ivanovna est'is cent'foj'e pli am'ind'a ol la arogant'a'j kaj mal'varm'sang'a'j dotulinoj, kiu'j'n ili am'ind'um'ad'is. Kiom'foj'e, for'las'int'e ne'rimark'it'e la enu'ig'a'n kaj luks'a'n salon'o'n, ŝi for'ir'ad'is plor'i en si'a mal'riĉ'a ĉambr'et'o, kie star'is paper'tapet'it'a ŝirm'il'o, komod'o, spegul'et'o kaj lign'a lit'o, kaj kie mal'lum'e brul'is seb'a kandel'o en kupr'a kandel'ing'o.

Foj'e — tio okaz'is du tag'o'j'n post la vesper'o, pri'skrib'it'a en la komenc'o de ni'a rakont'o, kaj unu semajn'o'n antaŭ la scen'o, ĉe kiu ni halt'is, — foj'e Lizaveta Ivanovna, sid'ant'e apud fenestr'o ĉe brod'stabl'o, sen'intenc'e ek'rigard'is en la strat'o'n kaj ek'vid'is jun'a'n inĝenier'oficir'o'n, star'ant'a'n sen'mov'e kaj direkt'int'a'n la okul'o'j'n al ŝi'a fenestr'o. Ŝi mal'lev'is la kap'o'n kaj daŭr'ig'is si'a'n labor'ad'o'n; post kvin minut'o'j ŝi re'e ek'rigard'is, — la jun'a oficir'o star'is sam'lok'e. Ne hav'ant'e la kutim'o'n koket'i kun preter'pas'ant'a'j oficir'o'j, ŝi ne plu rigard'is tra la fenestr'o kaj dum ĉirkaŭ du hor'o'j brod'is, ne lev'ant'e la kap'o'n. Ven'is la temp'o de tag'manĝ'o. Ŝi lev'iĝ'is, komenc'is ord'ig'i la brod'stabl'o'n kaj, sen'intenc'e rigard'int'e en la strat'o'n, de'nov'e ek'vid'is la oficir'o'n. Tio ŝajn'is al ŝi iom strang'a. Post la tag'manĝ'o ŝi proksim'iĝ'is al la fenestr'o kun iom mal'trankvil'a sent'o, sed la oficir'o for'est'is, kaj ŝi forges'is pri li...

Post kelk'e da tag'o'j, el'ir'ant'e kun la graf'in'o por en'kaleŝ'iĝ'i, ŝi de'nov'e ek'vid'is li'n. Li star'is ĉe la peron'o mem, kaŝ'int'e la vizaĝ'o'n per la kastor'fel'a kol'um'o de si'a mantel'o; li'a'j nigr'a'j okul'o'j bril'is el sub la tri'korn'a ĉapel'o. Lizaveta Ivanovna ek'tim'is, ne sci'ant'e kio'n, kaj ek'sid'is en la kaleŝ'o'n kun ne'klar'ig'ebl'a kor'prem'o.

Re'ven'int'e hejm'e'n, ŝi proksim'iĝ'is al la fenestr'o, — la oficir'o star'is sam'lok'e, fiks'e ŝi'n rigard'ant'e; ŝi for'ir'is, turment'at'a de sci'vol'o kaj emoci'it'a de sent'o tut'e nov'a por ŝi.

De tiam for'pas'is ne eĉ unu tag'o sen tio, ke la jun'a hom'o, je difin'it'a hor'o, aper'is sub la fenestr'o'j de ili'a dom'o. Inter li kaj ŝi far'iĝ'is ne'inter'konsent'it'a'j inter'rilat'o'j. Sid'ant'e sur si'a kutim'a lok'o kaj labor'ant'e, ŝi sent'is li'a'n proksim'iĝ'o'n, lev'is la kap'o'n, rigard'is li'n en ĉiu plu'a tag'o pli kaj pli long'e. La jun'a hom'o, laŭ'ŝajn'e, est'is dank'a al ŝi pro tio: ŝi vid'is, per la akr'a rigard'o de jun'ec'o, ke rapid'a ruĝ'o kovr'is li'a'j'n pal'a'j'n vang'o'j'n ĉiu'foj'e, kiam ili'a'j rigard'o'j renkont'iĝ'ad'is. Post unu semajn'o ŝi ek'rid'et'is al li...

Kiam Tomski pet'is la permes'o'n prezent'i al la graf'in'o si'a'n amik'o'n, la kor'o de la jun'ul'in'o ek'bat'is. Sed ek'sci'int'e, ke Narumov est'as ne inĝenier'o, sed rajd'gvardi'an'o, ŝi ek'bedaŭr'is, ke per si'a mal'diskret'a demand'o ŝi mal'kovr'is si'a'n sekret'o'n al la vent'anim'a Tomski.

Herman'o est'is fil'o de rus'iĝ'int'a german'o, kiu post'las'is al li mal'grand'a'n kapital'o'n. Firm'e konvink'it'a pri neces'o firm'ig'i si'a'n sen'de'pend'ec'o'n, Herman'o ne tuŝ'ad'is eĉ la procent'o'j'n, viv'is sol'e per si'a salajr'o, permes'is al si neni'a'n el'spez'ig'a'n kapric'o'n. Ceter'e, li est'is kaŝ'em'a kaj ambici'a, kaj li'a'j kamarad'o'j hav'is mal'oft'e okaz'o'n mok'rid'i li'a'n tro'a'n ŝpar'em'o'n. Li hav'is fort'a'j'n pasi'o'j'n kaj flam'a'n imag'kapabl'o'n; tamen li'a solid'a karakter'o sav'is li'n kontraŭ kutim'a'j erar'o'j de jun'ec'o. Jen ekzempl'o: est'ant'e fundanime pasi'a kart'lud'ant'o, li neniam pren'is kart'o'j'n en la man'o'j'n, ĉar li konjekt'is, ke li'a mon'hav'o ne permes'as al li (kiel li dir'ad'is) „risk'i la neces'o'n por akir'i super'flu'o'n“, — tamen li pas'ig'is tut'a'j'n nokt'o'j'n apud kart'lud'a'j tabl'o'j kaj kun febr'a kor'trem'o sekv'is la divers'a'j'n peripeti'o'j'n de la lud'ad'o.

La anekdot'o pri la tri kart'o'j fort'e impres'is li'a'n imag'o'n kaj dum la tut'a nokt'o ne for'las'is li'a'n kap'o'n. „Ho, se la mal'jun'a graf'in'o, — li medit'is la morgaŭ'a'n vesper'o'n, vag'ant'e tra la peterburgaj strat'o'j, — mal'kaŝ'us al mi si'a'n sekret'o'n kaj kon'ig'us al mi la tri cert'a'j'n kart'o'j'n! Kial ne ek'prov'i si'a'n bon'ŝanc'o'n?... Mi'n prezent'i al ŝi, ating'i ŝi'a'n favor'o'n... eĉ far'iĝ'i ŝi'a am'ant'o... Sed ĉi ĉio postul'as long'a'n temp'o'n, kaj ŝi est'as ok'dek'sep'jar'a: ŝi pov'as mort'i post unu semajn'o, post du tag'o'j!... Kaj la anekdot'o mem, — ĉu est'as ebl'e ĝi'n fid'i?... Ne!... Kalkul'em'o, moder'em'o kaj labor'em'o — jen est'as mi'a'j tri cert'a'j kart'o'j, jen kio tri'obl'ig'os, sep'obl'ig'os mi'a'n kapital'o'n kaj don'os al mi anim'kviet'o'n kaj sen'de'pend'ec'o'n!“ Rezon'ant'e tia'manier'e, li ek'trov'iĝ'is en unu el la ĉef'a'j strat'o'j de Peterburgo, antaŭ dom'o de antikv'a arĥitektur'o. La strat'o est'is plen'plen'a je vetur'il'o'j; kovr'it'a'j kaleŝ'o'j unu post ali'a rul'is al la lum'ig'it'a peron'o. El la kaleŝ'o'j ĉiu'minut'e montr'iĝ'is jen graci'a pied'et'o de jun'a bel'ul'in'o, jen spron'tint'ant'a bot'o, jen silk'a ŝtrump'o kaj diplomat'a ŝu'o. Pelt'o'j kaj mantel'o'j si'n'sekv'e aper'ad'is antaŭ grav'aspekt'a pord'ist'o. Herman'o halt'is.

— Kies dom'o ĝi est'as? — li demand'is apud'a'n polic'an'o'n.

— De la graf'in'o N., — respond'is la polic'an'o.

Herman'o ek'trem'is. La mir'ind'a anekdot'o re'aper'is antaŭ li'a imag'o. Li komenc'is paŝ'ad'i apud la dom'o, pens'ant'e pri ĝi'a mastr'in'o kaj pri ŝi'a mirakl'a kapabl'o. Nur mal'fru'e li re'ven'is al si'a modest'a hejm'angul'et'o; dum'long'e li ne pov'is ek'dorm'i, kaj post kiam la dorm'o fin'e li'n ek'posed'is, li sonĝ'is pri kart'o'j, kovr'it'a per verd'a tuk'o tabl'o, amas'o'j da bank'bilet'o'j kaj or'mon'er'o'j; li lud'is kart'o'n post kart'o, gajn'is sen'inter'mank'e, al'ŝov'ad'is al si la or'o'n kaj en'poŝ'ig'ad'is la bilet'o'j'n. Vek'iĝ'int'e jam mal'fru'e, li ek'sopir'is pri perd'o de si'a'j fantazi'a'j riĉ'aĵ'o'j, de'nov'e ir'is vag'ad'i tra la urb'o kaj de'nov'e ek'trov'iĝ'is antaŭ la dom'o de graf'in'o N. Ŝajn'is, kvazaŭ iu ne'kon'at'a fort'o li'n al'tir'us tie'n. Li halt'is kaj ek'is rigard'i la fenestr'o'j'n. En unu el ili li ek'vid'is nigr'a'har'a'n kap'et'o'n, klin'it'a'n, ver'ŝajn'e, super libr'o aŭ man'labor'o. La kap'et'o lev'iĝ'is. Herman'o ek'vid'is freŝ'a'n vizaĝ'o'n kaj nigr'a'j'n okul'o'j'n. Tiu ĉi minut'o decid'is pri li'a destin'o.

III.

Apenaŭ Lizaveta Ivanovna hav'is temp'o'n por de'met'i la mantel'o'n kaj ĉapel'o'n, la graf'in'o re'e ven'ig'is ŝi'n kaj ordon'is, ke oni al'peron'ig'u la kaleŝ'o'n. Ili ir'is sid'iĝ'i en la vetur'il'o'n. Sam'moment'e, kiam du lake'o'j en'ŝov'is la mal'jun'ul'in'o'n tra la kaleŝ'pord'et'o, Lizaveta Ivanovna ek'vid'is apud la rad'o mem si'a'n inĝenier'o'n; li ek'kapt'is ŝi'a'n man'o'n; ŝi pov'is apenaŭ re'konsci'iĝ'i pro tim'o, la jun'a hom'o mal'aper'is, — kaj en ŝi'a man'o rest'is leter'o. Ŝi kaŝ'is ĝi'n en si'a gant'o kaj dum la tut'a voj'ir'o ŝi neni'o'n vid'is nek aŭd'is. La graf'in'o kutim'is en la kaleŝ'o ĉiu'minut'e far'i demand'o'j'n: kiu'n ni ĵus renkont'is? kiel est'as nom'at'a ĉi tiu pont'o? kio est'as skrib'it'a sur tiu el'pend'aĵ'o? Ĉi-foj'e Lizaveta Ivanovna respond'ad'is traf'e-mal'traf'e kaj tut'e mal'ĝust'e; la graf'in'o ek'koler'is.

— Kio far'iĝ'is al vi, mi'a kar'a? Ĉu ebl'e tetan'o vi'n ek'posed'is? Ĉu vi mi'n ne aŭd'as aŭ ne kompren'as? Tamen, dank’ al Di'o, mi nek kartav'as, nek perd'is ankoraŭ la saĝ'o'n?

Lizaveta Ivanovna ne aŭskult'is ŝi'n. Re'ven'int'e hejm'e'n, ŝi kur'is en si'a'n ĉambr'o'n, el'pren'is el sub la gant'o la leter'o'n, — ĝi ne est'is sigel'it'a. Lizaveta Ivanovna ĝi'n tra'leg'is. La leter'o en'ten'is am'konfes'o'n; ĝi est'is kares'plen'a, sam'temp'e respekt'a kaj ... laŭ'vort'e ĉerp'it'a el sentimental'a german'lingv'a roman'o; bon'ŝanc'e Lizaveta Ivanovna ne sci'is la german'a'n lingv'o'n kaj rest'is kontent'a.

Tamen ŝi'a akcept'o de la leter'o tre'eg'e ŝi'n mal'trankvil'ig'ad'is. Est'is la unu'a foj'o, ke ŝi en'ir'is en kaŝ'it'a'j'n, intim'a'j'n rilat'o'j'n kun jun'a vir'o. Li'a arogant'ec'o terur'ig'is ŝi'n. Ŝi riproĉ'is si'n mem pro ne'si'n'gard'a kondut'o kaj ne sci'is, kio'n far'i: ĉu ĉes'i la sid'ad'o'n apud la fenestr'o kaj per si'a mal'atent'o mal'ard'ig'i la jun'a'n oficir'o'n en li'a'j plu'a'j persekut'ad'o'j? ĉu respond'i mal'varm'e kaj decid'e? Ŝi hav'is neniu'n, de kiu ŝi pov'us pet'i konsil'o'n: nek amik'in'o'n, nek instru'ant'in'o'n. Lizaveta Ivanovna decid'is respond'i.

Ŝi sid'iĝ'is antaŭ skrib'o'tabl'o, pren'is plum'o'n, paper'o'n — kaj en'pens'iĝ'is. Mult'foj'e ŝi komenc'is si'a'n leter'o'n — kaj ŝir'is ĝi'n: la vort'o'j ŝajn'is al ŝi aŭ tro mal'sever'a'j, aŭ tro kruel'a'j. Fin'e ŝi sukces'is skrib'i kelk'a'j'n lini'o'j'n, kiu'j ŝi'n kontent'ig'is. „Mi est'as cert'a, — ŝi skrib'is, — ke vi hav'as honest'a'j'n intenc'o'j'n, ke vi ne vol'as ofend'i mi'n per sen'pri'pens'a ag'o, sed ni'a kon'at'iĝ'o ne dev'us est'i komenc'at'a tia'manier'e. Mi re'send'as al vi vi'a'n leter'o'n kaj esper'as, ke est'ont'e mi ne hav'os kaŭz'o'n por plend'i pro ne'merit'it'a mal'respekt'o.“

La morgaŭ'o'n, ek'vid'int'e Herman'o'n ir'ant'a en la strat'o, Lizaveta Ivanovna lev'iĝ'is de si'a brod'stabl'o, ir'is en la salon'o'n, mal'ferm'is fenestr'a'n pord'et'o'n kaj ĵet'is si'a'n skrib'aĵ'et'o'n en la strat'o'n, fid'ant'e rapid'mov'ec'o'n de la jun'a oficir'o. Herman'o al'kur'is, ek'lev'is ĝi'n kaj en'ir'is en apud'a'n suker'aĵ'ej'o'n. Romp'int'e la sigel'o'n, li trov'is si'a'n leter'o'n kaj la respond'o'n de Lizaveta Ivanovna. Li atend'is tio'n kaj re'ven'is hejm'e'n tre kontent'a.

Post tri tag'o'j jun'et'a, rapid'okul'a komiz'in'o el mod'a magazen'o al'port'is al Lizaveta Ivanovna skrib'aĵ'et'o'n. Ŝi mal'ferm'is ĝi'n kun mal'trankvil'a sent'o, supoz'ant'e mon'postul'o'n, sed subit'e re'kon'is la skrib'manier'o'n de Herman'o.

— Vi erar'is, mi'a kar'a, — ŝi dir'is: — la leter'o ne est'as por mi.

— Ne, cert'e por vi! — re'dir'is la sen'tim'a knab'in'o, ne kaŝ'ant'e malic'a'n rid'et'o'n: — bon'vol'u leg'i.

Lizaveta Ivanovna tra'kur'is la skrib'aĵ'o'n: Herman'o postul'is rendevu'o'n.

— Est'as ne ebl'e, — ŝi dir'is, ek'tim'int'e la tro'rapid'ec'o'n de la postul'o kaj la uz'it'a'n far'manier'o'n: — ĝi est'as cert'e skrib'it'a ne por mi. — Kaj ŝi dis'ŝir'is la leter'o'n en pec'o'j'n.

— Se la leter'o ne est'as por vi, kial vi ĝi'n dis'ŝir'is? — respond'is la knab'in'o: — mi est'us re'don'ont'a ĝi'n al la send'int'o.

— Mi pet'as vi'n, kar'ul'in'o, — dir'is Lizaveta Ivanovna, ek'ruĝ'iĝ'int'e pro ŝi'a rimark'o: — neniam plu al'port'u al mi tia'j'n leter'o'j'n kaj dir'u al la send'int'o, ke li dev'us hont'i.

Tamen Herman'o ne ĉes'is. Lizaveta Ivanovna ĉiu'tag'e ricev'ad'is de li leter'o'j'n jen per tiu manier'o, jen per ali'a. Ili jam ne est'is traduk'it'a'j el german'a lingv'o. Herman'o skrib'is ili'n en si'a propr'a esprim'manier'o, inspir'it'e de pasi'o: ili en'ten'is sam'temp'e sin'deklin'iĝ'o'n de li'a'j dezir'o'j kaj mal'ord'o'n de sen'brid'a imag'em'o. Lizaveta Ivanovna jam ne pens'is re'send'i ili'n: ŝi ĝu'eg'is ili'n kaj komenc'is respond'i, — kaj ŝi'a'j leter'o'j de tag'o al tag'o far'iĝ'is pli kaj pli long'a'j kaj am'o'plen'a'j. Fin'e ŝi ĵet'is al li tra la fenestr'o jen'a'n leter'o'n: „Hodiaŭ okaz'os bal'o ĉe la ***a ambasador'o. La graf'in'o ĉe'est'os ĝi'n, kaj ni rest'os tie ĝis la du'a. Jen okaz'o por vi vid'i mi'n sen ĉe'est'ant'o'j. Post kiam la graf'in'o for'vetur'os al la bal'o, la serv'ist'ar'o, kred'ebl'e, dis'ir'os; en la vestibl'o rest'os sol'e la pord'ist'o, kaj eĉ li kutim'e for'ir'as en si'a'n ĉambr'et'o'n. Ven'u je du'on'o post la dek'unu'a. Supr'e'n'ir'u la ŝtup'ar'o'n. Se vi trov'os iu'n ajn en la antaŭ'ĉambr'o, vi demand'os, ĉu la graf'in'o est'as hejm'e; oni dir'os al vi, ke ne, kaj — neni'o far'ebl'a! — vi dev'os for'ir'i. Sed, ver'ŝajn'e, vi renkont'os neniu'n. La serv'ist'in'o'j sid'as ĉe si, ĉiu'j en unu ĉambr'o. El la antaŭ'ĉambr'o ir'u mal'dekstr'e'n, ĉiam rekt'e ĝis la graf'in'a dorm'o'ĉambr'o; tie, mal'antaŭ kurten'ŝirm'il'o, vi vid'os du pord'et'o'j'n: dekstr'e — en kabinet'o'n, kiu'n la graf'in'o neniam en'ir'as; mal'dekstr'e — en koridor'o'n, el kie mal'larĝ'a spiral'form'a ŝtup'ar'o konduk'as en mi'a'n ĉambr'o'n.“

Herman'o trem'eg'is kiel tigr'o, atend'ant'e la fiks'it'a'n hor'o'n. Je la dek'a vesper'e li jam star'is antaŭ la dom'o de la graf'in'o. La veter'o est'is terur'a: muĝ'is vent'eg'o, mal'sek'a neĝ'o fal'is flok'e; la strat'lantern'o'j lum'is mal'hel'e; la strat'o'j est'is sen'hom'a'j; nur de temp'o al temp'o preter'pas'is vetur'ig'ist'o kun si'a mal'gras'a ĉeval'aĉ'o, rigard'esplor'ant'e ebl'a'n mal'fru'iĝ'int'a'n pasaĝer'o'n. Herman'o star'is vest'it'a sol'e per surtut'o, sent'ant'e nek vent'o'n, nek neĝ'o'n. Fin'e oni al'peron'ig'is la kovr'it'a'n graf'in'a'n kaleŝ'o'n. Herman'o vid'is, ke du lake'o'j el'port'is la kurb'iĝ'int'a'n mal'jun'ul'in'o'n, en'volv'it'a'n en zibel'pelt'o, kaj post ŝi facil'mov'e en'ir'is la kaleŝ'o'n ŝi'a eduk'at'in'o en mal'pez'a mantel'o, kun la kap'o ornam'it'a per freŝ'a'j flor'o'j. La pord'et'o ferm'iĝ'is, kaj la kaleŝ'o pez'e ek'rul'iĝ'is sur la mal'kompakt'a neĝ'o. La pord'ist'o ferm'is la dom'pord'o'n. Herman'o komenc'is paŝ'ad'i antaŭ la dom'o. Li proksim'iĝ'is al strat'lantern'o, rigard'is si'a'n poŝ'horloĝ'o'n: ĝi montr'is du'dek minut'o'j'n post la dek'unu'a. Li rest'is sub la lantern'o, okul'fiks'ant'e la horloĝ'montr'il'o'n kaj atend'ant'e la inter'konsent'it'a'n temp'lim'o'n. Preciz'e je du'on'o post la dek'unu'a Herman'o en'ir'is la hel'e lum'ig'it'a'n vestibl'o'n. La pord'ist'o for'est'is. Herman'o supr'e'n'kur'is la ŝtup'ar'o'n, mal'ferm'is la pord'o'n de la antaŭ'ĉambr'o kaj ek'vid'is serv'ist'o'n, dorm'ant'a'n sub lamp'o en antikv'a el'uz'it'a apog'seĝ'o. Per facil'mov'a'j kaj firm'a'j paŝ'o'j Herman'o preter'pas'is li'n. La salon'eg'o kaj gast'o'ĉambr'o est'is mal'lum'a'j. Nur la antaŭ'ĉambr'a lamp'o iom lum'ig'is ili'n. Herman'o en'ir'is la dorm'o'ĉambr'o'n. Antaŭ ikon'ar'uj'o, plen'a je antikv'a'j sankt'o'bild'o'j, flagr'et'is or'a lucern'o. Kolor'perd'int'a'j silk'o'ŝtof'teg'it'a'j seĝ'eg'o'j kaj kanap'o'j kun lanug'a'j kusen'o'j, kun for'iĝ'int'a or'um'aĵ'o, star'is en mal'gaj'a simetri'o laŭ la mur'o'j, teg'it'a'j per ĥin'a'j tapet'o'j. Sur unu el la mur'o'j pend'is du portret'o'j, pentr'it'a'j en Par'is de sinjor'in'o Lebrun; sur unu de ili vid'iĝ'is vir'o ĉirkaŭ kvar'dek'jar'a, roz'vang'a kaj korpulent'a, en hel'verd'a uniform'o kaj kun orden'stel'o sur la brust'o; sur la ali'a — jun'a bel'ul'in'o kun agl'a naz'o, kun alt'e komb'it'a'j, pudr'it'a'j kaj ornam'it'a'j per roz'o har'o'j. En ĉiu'j angul'o'j de la ĉambr'o si'n trud'is al la rigard'o porcelan'a'j paŝt'ist'in'o'j, sur'tabl'a horloĝ'o far'it'a de la fam'a Leroy, skatol'et'o'j, vent'um'il'o'j kaj divers'a'j sinjor'in'a'j lud'il'o'j, el'pens'it'a'j en la fin'o de la pas'int'a jar'cent'o, kun'e kun la Montgolfier-a aerostat'o kaj Mesmer-a animal'a magnet'ism'o. Herman'o si'n direkt'is post la kurten'ŝirm'il'o'n. Tie star'is mal'grand'a ferl'it'o; dekstr'e si'n trov'is pord'o, konduk'ant'a en kabinet'o'n; mal'dekstr'e — ali'a, en koridor'o'n; Herman'o mal'ferm'is ĝi'n, ek'vid'is mal'larĝ'a'n spiral'form'a'n ŝtup'ar'o'n, kiu konduk'is en la ĉambr'o'n de la eduk'at'in'o. Sed li re'ven'is kaj en'ir'is la mal'lum'a'n kabinet'o'n. La temp'o pas'ad'is mal'rapid'e. Ĉio est'is sen'laŭt'a. En la gast'o'ĉambr'o ek'sonor'is la dek'du'a; en ĉiu'j ĉambr'o'j la horloĝ'o'j far'is la sam'o'n, — kaj ĉio re'e ek'silent'is. Herman'o star'is si'n apog'ant'e al mal'varm'a kamen'o. Li est'is kviet'a; li'a kor'o bat'is egal'mezur'e, kiel ĉe hom'o, decid'int'a i'o'n danĝer'a'n, sed neces'a'n. La horloĝ'o'j ek'son'ig'is la unu'a'n kaj post'e la du'a'n maten'e, — li ek'aŭd'is mal'proksim'a'n bru'o'n de kaleŝ'o. Ne'vol'a emoci'o ek'posed'is li'n. La kaleŝ'o al'vetur'is kaj halt'is. En la dom'o oni ek'mov'iĝ'is. La serv'ist'o'j kur'is, aŭd'iĝ'is voĉ'o'j, la dom'o ek'lum'iĝ'is. La dorm'o'ĉambr'o'n en'kur'is tri mal'jun'a'j ĉambr'ist'in'o'j, kaj la graf'in'o, apenaŭ viv'a, en'ir'is kaj sid'iĝ'is en seĝ'eg'o'n. Herman'o rigard'is tra fend'et'o en la pord'o. Lizaveta Ivanovna preter'pas'is li'n. Herman'o aŭd'is ŝi'a'j'n rapid'a'j'n paŝ'o'j'n laŭ'long'e de la ŝtup'ar'o. En li'a kor'o re'son'is io simil'a al konscienc'riproĉ'o kaj re'e ek'silent'is. Li kvazaŭ ŝton'iĝ'is.

La graf'in'o komenc'is sen'vest'iĝ'i antaŭ spegul'o. Oni sen'pingl'is ŝi'a'n roz'ornam'it'a'n kuf'o'n, de'met'is la pudr'it'a'n peruk'o'n de ŝi'a griz'a kaj tond'it'a kap'o. Pingl'o'j pluv'e ŝut'iĝ'is ĉirkaŭ ŝi. Flav'a, arĝent'brod'it'a rob'o fal'is ĉe ŝi'a'j'n ŝvel'int'a'j'n pied'o'j'n. Herman'o est'is atest'ant'o de naŭz'a'j mister'o'j de ŝi'a tualet'o; fin'e la graf'in'o rest'is en dorm'o'kamizol'o kaj nokt'o'kuf'o; en tia vest'aĵ'o, pli konven'a al ŝi'a mal'jun'ec'o, ŝi ŝajn'is mal'pli terur'ig'a, mal'pli mal'bel'a. Kiel ĉiu'j mal'jun'ul'o'j ĝeneral'e, la graf'in'o sufer'is pro sen'dorm'ec'o. Sen'vest'iĝ'int'e, ŝi sid'iĝ'is apud fenestr'o en apog'seĝ'o kaj for'send'is la ĉambr'ist'in'o'j'n. Oni for'port'is la kandel'o'j'n; la ĉambr'o de'nov'e rest'is lum'ig'at'a nur per lucern'o. La graf'in'o sid'is tut'e flav'a, mov'et'ant'e la lip'o'j'n, balanc'iĝ'ant'e jen dekstr'e'n, jen mal'dekstr'e'n. En ŝi'a'j mal'seren'a'j okul'o'j pentr'iĝ'is komplet'a for'est'o de ia ajn pens'o; rigard'ant'e ŝi'n, oni pov'is opini'i, ke la balanc'iĝ'ad'o de la terur'aspekt'a mal'jun'ul'in'o de'ven'is ne de ŝi'a vol'o, sed pro efik'o de kaŝ'it'a galvan'ism'o.

Subit'e tiu ĉi mort'aspekt'a vizaĝ'o ŝanĝ'iĝ'is ne'klar'ig'ebl'e. La lip'o'j ĉes'is mov'iĝ'i, la okul'o'j vigl'iĝ'is: antaŭ la graf'in'o star'is ne'kon'at'a vir'o.

— Tim'u neni'o'n, mi pet'as, ne alarm'iĝ'u! — li dir'is per klar'aŭd'ebl'a, sed ne laŭt'a voĉ'o: — mi neniel intenc'as mal'util'i al vi; mi ven'is por pet'eg'i vi'n pri iu favor'o.

La mal'jun'ul'in'o silent'e li'n rigard'is kaj, laŭ'ŝajn'e, ne aŭd'is li'n. Herman'o ek'imag'is, ke ŝi est'as surd'a, kaj klin'iĝ'int'e al ŝi'a orel'o mem, li ripet'is la sam'o'n. La graf'in'o silent'is kiel antaŭ'e.

— Vi pov'as, — daŭr'ig'is Herman'o, — est'ig'i la feliĉ'o'n de mi'a tut'a viv'o, kaj ĝi kost'os al vi neniom: mi sci'as, ke vi pov'as diven'i tri si'n'sekv'a'j'n kart'o'j'n...

Herman'o halt'is. La graf'in'o, vid'ebl'e, kompren'is, kio'n li vol'is de ŝi; ŝajn'is, kvazaŭ ŝi serĉ'us vort'o'j'n por si'a respond'o.

— Tio est'is ŝerc'o, — ŝi dir'is fin'e: — mi ĵur'as al vi, ke tio est'is ŝerc'o!

— Tio ne est'as ŝerc'ind'a, — re'dir'is koler'e Herman'o: — re'memor'u Ĉaplicki-n, al kiu vi est'is help'int'a re'gajn'i.

La graf'in'o okul'vid'ebl'e konfuz'iĝ'is. Ŝi'a mien'o vid'ig'is fort'a'n emoci'o'n; sed tuj post'e ŝi en'profund'iĝ'is en antaŭ'a'n sen'sent'ec'o'n.

— Ĉu vi pov'as, — daŭr'ig'is Herman'o, — difin'i al mi tri cert'e gajn'ont'a'j'n kart'o'j'n?

La graf'in'o silent'is. Herman'o daŭr'ig'is:

— Por kiu vi konserv'as vi'a'n sekret'o'n? Ĉu por vi'a'j nep'o'j? Ili est'as riĉ'a'j; ili eĉ ne kon'as la valor'o'n de mon'o. Al mal'ŝpar'em'ul'o ne help'os vi'a'j tri kart'o'j. Kiu ne sci'pov'as gard'i patr'a'n hered'aĵ'o'n, tiu mort'os en mizer'o spit'e ĉi'a'j demon'ec'a'j pen'ad'o'j. Mi ne est'as mal'ŝpar'em'ul'o; mi kon'as la valor'o'n de mon'o. Vi'a'j tri kart'o'j ne perd'iĝ'os por mi. Nu?!...

Li halt'is kaj kor'trem'e atend'is ŝi'a'n respond'o'n. Ŝi silent'is. Herman'o ek'star'is sur'genu'e.

— Se iam ajn, — li dir'is, — vi'a kor'o kon'is am'sent'o'n, se vi memor'as ĝi'a'j'n rav'o'j'n, se vi eĉ nur unu'foj'e ek'rid'et'is al plor'o de nov'e'nask'it'a fil'o, se io hom'a bat'iĝ'is iam ajn en vi'a brust'o, — mi pet'eg'as vi'n per sent'o'j de edz'in'o, de am'at'in'o, de patr'in'o, per ĉio plej sankt'a en la viv'o, ne rifuz'u mi'a'n pet'o'n, mal'kaŝ'u al mi vi'a'n sekret'o'n, ĝi ja neniom valor'as al vi!... Ebl'e ĝi est'as lig'it'a kun terur'a pek'o, kun perd'o de por'etern'a feliĉ'eg'o, kun diabl'a kontrakt'o... Pri'pens'u: vi est'as mal'jun'a, al vi rest'as mal'mult'a'j viv'o'jar'o'j, — mi est'as pret'a pren'i sur mi'n vi'a'n pek'o'n. Mal'kovr'u al mi vi'a'n sekret'o'n!... Pri'pens'u, ke feliĉ'o de hom'o si'n trov'as inter vi'a'j man'o'j, ke ne sol'e mi, sed mi'a'j infan'o'j, nep'o'j kaj pra'nep'o'j ben'os vi'a'n memor'o'n kaj honor'os ĝi'n kiel sankt'aĵ'o'n...

La mal'jun'ul'in'o respond'is ne eĉ unu vort'o'n.

Herman'o lev'iĝ'is.

— Mal'jun'a sorĉ'ist'in'o! — li dir'is, kun'prem'int'e la lip'o'j'n: — do mi dev'ig'os vi'n respond'i al mi!...

Sam'moment'e li el'poŝ'ig'is pistol'o'n. Ek'vid'int'e ĝi'n, la graf'in'o du'a'foj'e el'montr'is fort'a'n emoci'o'n: ŝi ek'balanc'is la kap'o'n kaj lev'is la man'o'n, kvazaŭ ŝirm'ant'e si'n kontraŭ paf'o; post'e ŝi ek'rul'iĝ'is sur'dors'e'n ... kaj rest'is sen'mov'a.

— Ĉes'u vi'a'j'n infan'aĵ'o'j'n, — dir'is Herman'o, pren'ant'e ŝi'a'n man'o'n: — mi vi'n demand'as last'foj'e, — ĉu vi vol'as komunik'i al mi vi'a'j'n tri kart'o'j'n? jes aŭ ne?

La graf'in'o ne respond'is. Herman'o konvink'iĝ'is, ke ŝi est'is mort'a.

Iv.

Lizaveta Ivanovna sid'is en si'a ĉambr'o, ankoraŭ ne de'met'int'e la bal'kostum'o'n, en'profund'iĝ'int'a en medit'ad'o'j'n. Re'ven'int'e hejm'e'n, ŝi rapid'is for'permes'i la du'on'dorm'a'n serv'ist'in'o'n, propon'ant'a'n al ŝi si'a'j'n serv'o'j'n, dir'is, ke ŝi mem si'n sen'vest'is, kaj kor'trem'e en'ir'is si'a'n ĉambr'o'n, atend'ant'e trov'i tie Herman-on kaj dezir'ant'e ne trov'i li'n. Unu'a'rigard'e ŝi cert'iĝ'is pri li'a for'est'o kaj dank'is la sort'o'n pro la mal'help'o, mal'ebl'ig'int'a ili'a'n rendevu'o'n. Ŝi sid'iĝ'is kaj, ne sen'vest'ant'e si'n, ek'is re'memor'ad'i ĉiu'j'n cirkonstanc'o'j'n, kiu'j for'log'is ŝi'n dum tiom mal'long'a temp'o tiom mal'proksim'e'n. Apenaŭ pas'is tri semajn'o'j de la tag'o, kiam ŝi unu'a'foj'e ek'vid'is tra fenestr'o la jun'a'n oficir'o'n, — kaj ŝi jam korespond'as kun li, kaj li sukces'is ig'i ŝi'n difin'i al li nokt'a'n rendevu'o'n. Ŝi sci'is li'a'n nom'o'n nur tial, ke kelk'a'j el li'a'j leter'o'j est'is sub'skrib'it'a'j de li; ŝi neniam parol'is kun li, neniam aŭd'is li'a'n voĉ'o'n, neni'o'n aŭd'is pri li ... ĝis la hodiaŭ'a vesper'o. Strang'a afer'o! tiu'n ĉi vesper'o'n, dum la bal'o, Tomski, ofend'it'a de la jun'a princ'id'in'o Paŭl'in'o Y., kiu kontraŭ si'a kutim'o koket'is ne kun li, intenc'is si'n venĝ'i, montr'ant'e al ŝi si'a'n indiferent'ec'o'n: li invit'is Lizaveta Ivanovna-n kaj danc'is kun ŝi sen'fin'a'n mazurk'o'n; dum'danc'e li ŝerc'ad'is pri ŝi'a inklin'o al inĝenier'oficir'o'j, cert'ig'is, ke li sci'as pli, ol ŝi pov'us supoz'i, kaj kelk'a'j el li'a'j ŝerc'o'j est'is tiom cel'traf'a'j, ke Lizaveta Ivanovna kelk'foj'e pens'is, ke li sci'as ŝi'a'n sekret'o'n.

— De kiu vi sci'as ĉio'n ĉi? — ŝi demand'is rid'ant'e.

— De iu amik'o de vi'a kon'at'ul'o, — respond'is Tomski: — tre rimark'ind'a hom'o.

— Kiu do est'as la rimark'ind'a hom'o?

— Li'a nom'o est'as Herman'o.

Lizaveta Ivanovna respond'is neni'o'n, sed ŝi'a'j man'o'j kaj pied'o'j glaci'iĝ'is...

— Herman'o est'as, — daŭr'ig'is Tomski, — ver'e roman'ec'a person'o; li hav'as profil'o'n de Napoleono kaj anim'o'n de Mefistofel'o. Mi supoz'as, ke sur li'a konscienc'o pez'as almenaŭ tri krim'o'j. Kiel, vi pal'iĝ'as?

— Mi hav'as kap'dolor'o'n... Kio'n do dir'is al vi Herman'o ... aŭ ... kia est'as li'a nom'o?...

— Herman'o est'as mal'kontent'eg'a pri si'a amik'o: li dir'as, ke li'a'lok'e li ag'us tut'e ali'manier'e... Mi eĉ opini'as, ke Herman'o mem interes'iĝ'as pri vi; almenaŭ li aŭskult'as tre ne'indiferent'e la am'a'j'n interjekci'o'j'n de si'a amik'o.

— Kie do li vid'is mi'n?

— Ebl'e en preĝ'ej'o, dum vi'a promen'o!... Di'o ĝi'n sci'as! Ebl'e en vi'a ĉambr'o, dum vi'a dorm'o, — li ĉio'n kapabl'as...

Proksim'iĝ'int'a'j al ili tri sinjor'in'o'j kun kotiljon'a demand'o: „oubli ou regret?“[5] inter'romp'is la konversaci'o'n, kiu far'iĝ'is por Lizaveta Ivanovna turment'e sci'vol'ig'a.

La danc'ant'in'o, elekt'it'a de Tomski, est'is la princ'id'in'o Paŭl'in'o mem. Ŝi sukces'is si'n prav'ig'i antaŭ li, danc'ant'e pli'a'n rond'o'n kaj turn'iĝ'ant'e pli'foj'e antaŭ si'a seĝ'o. Tomski, re'ven'int'e al si'a sid'lok'o, ne pens'is plu pri Herman'o, nek pri Lizaveta Ivanovna. Ŝi vol'is nepr'e daŭr'ig'i la inter'romp'it'a'n inter'parol'ad'o'n; tamen la mazurk'o est'is fin'it'a, kaj baldaŭ post'e la graf'in'o for'vetur'is.

La dir'o'j de Tomski est'is neni'o ali'a ol dum'mazurk'a babil'ad'o; sed ili profund'e en'iĝ'is en la anim'o'n de la jun'a rev'em'ul'in'o. La portret'o, skiz'it'a de Tomski, simil'is la bild'o'n, kun'met'it'a'n de ŝi mem; dank’ al sam'temp'a'j roman'o'j tiu banal'a person'aĵ'o tim'ig'is kaj ĉarm'is ŝi'a'n imag'o'n. Ŝi sid'is, kruc'ig'int'e la nud'a'j'n brak'o'j'n, klin'int'e sur la ne'kovr'it'a'n brust'o'n si'a'n flor'ornam'it'a'n kap'o'n... Subit'e la pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj en'ir'is Herman'o. Ŝi ek'trem'is...

— Kie vi est'is? — ŝi demand'is tim'o'flustr'e.

— En la dorm'o'ĉambr'o de la mal'jun'a graf'in'o, — respond'is Herman'o: — mi ĵus ven'as de tie. La graf'in'o mort'is.

— Di'o mi'a!... kio'n vi dir'as?!...

— Kaj kred'ebl'e, — daŭr'ig'is Herman'o, — mi est'as kaŭz'o de ŝi'a mort'o.

Lizaveta Ivanovna ek'rigard'is li'n, kaj en ŝi'a anim'o re'son'is la vort'o'j de Tomski: „sur la konscienc'o de tiu hom'o pez'as almenaŭ tri krim'o'j!“ Herman'o sid'iĝ'is sur fenestr'o'bret'o apud ŝi kaj rakont'is ĉio'n.

Lizaveta Ivanovna aŭskult'is li'n kun terur'o. Sekv'e la pasi'a'j leter'o'j, la flam'a'j postul'o'j, la arog'a, persist'a persekut'ad'o — ĉio ĉi ne est'is am'o!... Mon'o, — jen pri kio soif'is li'a anim'o!... Ne ŝi est'us pov'ont'a kontent'ig'i li'a'j'n dezir'o'j'n kaj li'n feliĉ'ig'i!... La mal'riĉ'a eduk'at'in'o est'is sol'e blind'a help'ant'in'o de rab'ist'o, de mort'ig'int'o de ŝi'a mal'jun'a bon'far'ant'in'o!... Ŝi ek'plor'is mal'dolĉ'e en si'a tro mal'fru'a, dolor'ig'a ek'pent'o. Herman'o rigard'is ŝi'n sen'vort'e; li'a kor'o ankaŭ sufer'is. Tamen ne la larm'o'j de la kompat'ind'a jun'ul'in'o, ne la mir'ind'a ĉarm'o de ŝi'a mal'ĝoj'eg'o emoci'ig'is li'a'n sen'indulg'a'n anim'o'n. Li ne sent'is konscienc'riproĉ'o'j'n, pens'ant'e pri la mort'int'a mal'jun'ul'in'o. Li'n terur'ig'is nur sen're'ven'a perd'o de la sekret'o, de kiu li atend'is si'a'n riĉ'eg'iĝ'o'n.

— Vi est'as monstr'o! — dir'is fin'e Lizaveta Ivanovna.

— Mi ne intenc'is ŝi'a'n mort'o'n, — re'dir'is Herman'o, — mi'a pistol'o ne est'as ŝarg'it'a.

Ili ambaŭ ek'silent'is.

Jam maten'iĝ'is. Lizaveta Ivanovna esting'is la fin'brul'ont'a'n kandel'o'n. Pal'a lum'o ek'hel'ig'is ŝi'a'n ĉambr'o'n. Ŝi viŝ'is si'a'j'n plor'ruĝ'a'j'n okul'o'j'n kaj ek'lev'is ili'n al Herman'o; li sid'ad'is sur fenestr'o'bret'o, kun'met'int'e la man'o'j'n kaj minac'e sulk'ig'int'e la frunt'o'n. En tia poz'o li mir'ig'e re'memor'ig'is portret'o'n de Napoleono. Tia simil'ec'o impres'is eĉ Lizaveta Ivanovna-n.

— Kia'manier'e el'ir'ig'i vi'n el la dom'o? — dir'is fin'e Lizaveta Ivanovna: — mi projekt'is konduk'i vi'n tra flank'a el'ir'ej'o, — sed est'us neces'e preter'pas'i la dorm'o'ĉambr'o'n, kaj mi tim'as tio'n.

— Dir'u al mi, kia'manier'e mi pov'os trov'i la flank'a'n el'ir'ej'o'n; mi for'ir'os sol'a.

La jun'ul'in'o ek'star'is, pren'is el komod'o ŝlos'il'o'n, don'is ĝi'n al Herman'o kun detal'a instrukci'o. Li prem'is ŝi'a'n mal'varm'a'n, sen'respond'a'n man'o'n, kis'is ŝi'a'n klin'it'a'n kap'o'n kaj el'ir'is.

Li mal'supr'e'n'ir'is la spiral'form'a'n ŝtup'ar'o'n kaj re'en'ir'is la graf'in'a'n dorm'o'ĉambr'o'n. La mort'int'a mal'jun'ul'in'o sid'is ŝton'iĝ'int'a; ŝi'a vizaĝ'o esprim'is profund'a'n kviet'o'n. Herman'o halt'is antaŭ ŝi, dum'long'e ŝi'n rigard'is, kvazaŭ vol'ant'e cert'iĝ'i pri la terur'a ver'o; fin'e li en'ir'is la kabinet'o'n, ek'palp'is post la tapet'o'j la pord'o'n kaj mal'supr'e'n'ir'is mal'lum'a'n ŝtup'ar'o'n, emoci'it'a per strang'a'j sent'o'j. „Laŭ tiu ĉi sam'a ŝtup'ar'o, — li medit'is, — ebl'e antaŭ ses'dek jar'o'j, en tiu'n sam'a'n dorm'o'ĉambr'o'n, je sam'a hor'o, en or'brod'it'a vest'o, prem'ant'e al la brust'o si'a'n tri'korn'a'n ĉapel'o'n, laŭ'mod'e friz'it'a, ŝtel'ir'is jun'a feliĉ'ul'o, nun jam de long'e putr'iĝ'int'a en si'a tomb'o, — kaj hodiaŭ la kor'o de li'a iam'a am'at'in'o ĉes'is bat'i...“

Mal'supr'e de la ŝtup'ar'o Herman'o ek'vid'is pord'o'n, mal'ferm'is ĝi'n per la don'it'a al li ŝlos'il'o, si'n trov'is en tra'pas'a koridor'o kaj el'ir'is en la strat'o'n.

V.

Tri tag'o'j'n post la fatal'a nokt'o, je la naŭ'a maten'e, Herman'o ir'is al la ***a monaĥ'in'ej'o, kie est'is okaz'ont'a la funebr'a di'serv'o kaj en'ter'ig'o de la mort'int'a graf'in'o. Ne sent'ant'e pent'o'n, li ne pov'is tamen tut'e mal'laŭt'ig'i la voĉ'o'n de si'a konscienc'o, ripet'ad'ant'a al li: „ci mort'ig'is la mal'jun'ul'in'o'n!“ Hav'ant'e mal'fort'a'n kred'o'n, li hav'is mult'e da superstiĉ'o'j. Li kred'is, ke la mort'a graf'in'o pov'is mal'favor'e influ'i li'a'n viv'o'n, kaj decid'is ĉe'est'i la en'ter'ig'o'n por el'pet'i ŝi'a'n pardon'o'n.

La preĝ'ej'o est'is plen'a. Herman'o nur pen'e sukces'is antaŭ'e'n'iĝ'i tra la hom'amas'o. La ĉerk'o star'is sur pomp'a katafalk'o sub velur'a baldaken'o. La mort'int'in'o kuŝ'is kun sur'brust'e kruc'ig'it'a'j brak'o'j, en punt'a kuf'o kaj blank'a atlas'a rob'o. Ĉirkaŭ'e star'is ŝi'a'j hejm'an'o'j: serv'ist'o'j en nigr'a'j kaftan'o'j kun blazon'ruband'o'j sur'ŝultr'e kaj kandel'o'j en'man'e; parenc'o'j en profund'e funebr'a'j kostum'o'j — infan'o'j, nep'o'j kaj pra'nep'o'j. Neni'u plor'is; larm'o'j est'us afekt'ad'o. La graf'in'o est'is tiom mal'jun'a, ke ŝi'a mort'o neniu'n pov'is surpriz'i, kaj ŝi'a'j parenc'o'j jam de long'e atend'is ĝi'n. Jun'a episkop'o dir'is funebr'a'n parol'ad'o'n. Per simpl'a'j kaj kor'tuŝ'a'j vort'o'j li pri'skrib'is la pac'a'n trans'ir'o'n en ali'a'n mond'o'n de virt'ul'in'o, kies long'a'j viv'o'jar'o'j est'is trankvil'a pret'iĝ'o al krist'an'a mort'o. „La mort'anĝel'o trov'is ŝi'n, — dir'is la orator'o, — sen'dorm'a kaj medit'ant'a pri baldaŭ'a al'ven'o de nokt'o'mez'a fianĉ'o.“ La di'serv'o pas'is en dec'a mal'ĝoj'o. La parenc'o'j adiaŭ'is la unu'a'j la mort'int'in'o'n; post ili proksim'iĝ'is la mult'e'nombr'a'j ge'kon'at'ul'o'j, ven'int'a'j salut'i last'foj'e vir'in'o'n, kiu dum long'a'j jar'o'j part'o'pren'is ili'a'j'n vant'a'j'n amuz'o'j'n. Post'e ven'is ĉiu'j dom'an'o'j; fin'fin'e proksim'iĝ'is mal'jun'eg'a vart'ist'in'o, sam'aĝ'ul'in'o de la mort'int'in'o; du jun'a'j knab'in'o'j sub'ten'is ŝi'n je la brak'o'j; ŝi est'is tro kaduk'a por far'i ĝis'ter'a'n klin'salut'o'n, — ĝi el'verŝ'is kelk'a'j'n larm'o'j'n, kis'ant'e la mal'varm'a'n man'o'n de si'a sinjor'in'o. Post ŝi Herman'o ek'kuraĝ'is proksim'iĝ'i al la ĉerk'o. Li klin'is si'n ĝis'ter'e'n kaj dum kelk'e da minut'o'j rest'is kuŝ'ant'a sur la mal'varm'a plank'o, kovr'it'a per abi'branĉ'o'j; fin'e li lev'iĝ'is, sam'e pal'a kiel la mort'int'in'o, supr'e'n'ir'is la katafalk'o'ŝtup'o'j'n kaj klin'iĝ'is ... ĉi-moment'e al li ek'ŝajn'is, ke la mort'int'in'o mok'e li'n rigard'as, du'on'mal'ferm'int'e unu okul'o'n. Herman'o rapid'mov'e mal'antaŭ'e'n'iĝ'is, far'is erar'a'n paŝ'o'n kaj ek'fal'eg'is sur'dors'e'n. Oni ek'lev'is li'n. Sam'temp'e oni for'port'is la sven'int'a'n Lizaveta Ivanovna-n en la preĝ'ej'a'n vestibl'o'n. Tia epizod'o difekt'is por kelk'a temp'o la solen'o'n de la funebr'a ceremoni'o. Mez'e de la ĉe'est'ant'o'j aŭd'iĝ'is obtuz'a murmur'o; mal'gras'a ĉambelan'o, parenc'o de la mort'int'a graf'in'o, flustr'is en la orel'o'n de angl'o star'ant'a apud li, ke la jun'a oficir'o est'as ŝi'a ekster'edz'ec'a fil'o, al kio la angl'o respond'is mal'varm'ton'e: „Ho?“

La tut'a'n tag'o'n Herman'o est'is tre mal'bon'humor'a. Tag'manĝ'ant'e en modest'a restoraci'o, li kontraŭ'kutim'e tre mult'e trink'is por tiu'rimed'e mild'ig'i si'a'n intern'a'n agit'iĝ'o'n. Tamen la vin'o ankoraŭ pli ard'ig'is li'a'n imag'o'n. Re'ven'int'e hejm'e'n, li si'n ĵet'is tut'e vest'it'a sur la lit'o'n kaj profund'e ek'dorm'is.

Li vek'iĝ'is nokt'e; la lun'o hel'ig'is li'a'n ĉambr'o'n. Li rigard'is la horloĝ'o'n: est'is kvar'on'o antaŭ la tri'a. Li'a dorm'em'o for'pas'is. Li ek'sid'is sur la lit'o kaj medit'is pri la graf'in'a en'ter'ig'o.

Tiu'moment'e iu ek'rigard'is el la strat'o en li'a'n fenestr'o'n kaj tuj for'ir'is. Herman'o neniel atent'is tio'n. Post minut'o li ek'aŭd'is, ke oni mal'ferm'as la antaŭ'ĉambr'a'n pord'o'n. Herman'o pens'is, ke li'a serv'o'soldat'o, ebri'a kiel kutim'e, re'ven'is el nokt'a promen'ad'o. Sed li ek'aŭd'is fremd'a'n paŝ'manier'o'n: iu marŝ'is, delikat'e ŝov'ant'e pantofl'o'j'n. La pord'o mal'ferm'iĝ'is, — en'ir'is vir'in'o blank'e vest'it'a. Herman'o opini'is ŝi'n si'a mal'jun'a mam'nutr'ist'in'o kaj mir'is, kia'kaŭz'e ŝi ven'as tiel mal'fru'e. Sed la blank'a vir'in'o, glit'int'e, si'n trov'is subit'e antaŭ li, — li re'kon'is la graf'in'o'n.

— Mi ven'is al ci kontraŭ mi'a vol'o, — ŝi dir'is firma'voĉ'e: — est'as ordon'it'e, ke mi plen'um'u ci'a'n pet'o'n. Tri'o, sep'o kaj as'o gajn'ig'os ci'n laŭ'vic'e, tamen kondiĉ'e, ke ci ne lud'u ĉiu'tag'e pli ol unu kart'o'n, kaj ke ci lud'u neniam plu en ci'a viv'o. Mi pardon'as al ci mi'a'n mort'o'n, sed ci dev'as edz'iĝ'i kun mi'a eduk'at'in'o, Lizaveta Ivanovna...

Ŝi re'turn'is si'n mal'rapid'e, ir'is al la pord'o, ŝov'ant'e si'a'j'n pantofl'o'j'n kaj mal'aper'is. Herman'o aŭd'is frap'ferm'o'n de la vestibl'a pord'o kaj vid'is, ke iu re'e ek'rigard'is en li'a'n fenestr'o'n.

Herman'o dum'long'e ne kapabl'is re'konsci'iĝ'i. Li el'ir'is en apud'a'n ĉambr'o'n; li'a serv'o'soldat'o dorm'is profund'e, kaj Herman'o apenaŭ sukces'is li'n vek'i. Li est'is ebri'a laŭ'kutim'e kaj pov'is klar'ig'i neni'o'n. La ekster'a pord'o est'is ŝlos'it'a. Herman'o re'ven'is en si'a'n ĉambr'o'n, ek'brul'ig'is kandel'o'n kaj pri'skrib'is sur paper'o si'a'n vizi'o'n.

Vi.

Du fiks'a'j ide'o'j ne pov'as kun'e ekzist'i en psiĥ'a natur'o, sam'e kiel du korp'o'j en la fizik'a mond'o ne pov'as okup'i unu sam'a'n lok'o'n. Tri'o, sep'o kaj as'o baldaŭ anstataŭ'is en la imag'o de Herman'o la figur'o'n de la mort'int'a mal'jun'ul'in'o. Tri'o, sep'o, as'o ne for'las'ad'is li'a'n cerb'o'n kaj ĉiam mov'et'iĝ'is sur li'a'j lip'o'j. Renkont'int'e jun'ul'in'o'n, li dir'ad'is: „Ŝi est'as graci'tali'a kiel ver'a kertrio.“ Se oni demand'is li'n: „Kiom'a hor'o est'as?“ li respond'is: „Kvin minut'o'j antaŭ sep'o!“ Ĉiu korpulent'a hom'o re'memor'ig'is li'n pri as'o. Tri'o-sep'o-as'o persekut'is li'n en sonĝ'o, al'pren'ant'e ĉiu'j'n ebl'a'j'n aspekt'o'j'n: la tri'o flor'is antaŭ li en form'o de luks'a roz'o, la sep'o ŝajn'iĝ'is kvazaŭ gotik'a pord'eg'o, la as'o — kiel monstr'a arane'o. Ĉiu'j li'a'j pens'o'j kun'flu'is en unu — util'ig'i la sekret'o'n, kiu tiom mult'e al li kost'is. Li komenc'is pri'pens'ad'i si'a'n eks'iĝ'o'n el milit'serv'o kaj pri vojaĝ'o. Li projekt'is en publik'a'j lud'ej'o'j de Par'is dev'ig'i la en'sorĉ'it'a'n fortun'o'n ced'i al li trezor'o'n. Okaz'a cirkonstanc'o liber'ig'is li'n de super'flu'a'j klopod'o'j.

En Moskvo organiz'iĝ'is societ'o de riĉ'a'j kart'lud'ant'o'j sub prezid'o de la fam'a Ĉekalinski, pas'ig'int'a si'a'n tut'a'n viv'o'n kun kart'o'j kaj akir'int'a iam milion'o'j'n, gajn'ant'e kambi'o'j'n kaj mal'gajn'ant'e kontant'a'n mon'o'n. Mult'jar'a spert'ec'o merit'ig'is al li la konfid'o'n de li'a'j kamarad'o'j, kaj larĝ'e mal'ferm'it'a'j pord'o'j de li'a dom'o, bon'eg'a kuir'ist'o, afabl'ec'o kaj gaj'em'o akir'is la estim'o'n de la publik'o. Li ven'is Peterburgon. La jun'ul'ar'o al'flu'eg'is ĉe li'n, forges'ant'e bal'o'j'n pro kart'o'j kaj prefer'ant'e la tent'o'j'n de lud'ad'o al la ĉarm'o'j de am'ind'um'ad'o. Narumov en'konduk'is ĉe li'n Herman'o'n.

Ili tra'pas'is vic'o'n da luks'a'j salon'o'j, kie star'is bon'manier'a'j serv'ist'o'j. Ĉiu'j ĉambr'o'j est'is hom'plen'a'j. Kelk'e da general'o'j kaj sekret'a'j konsil'an'o'j lud'is vist'o'n; jun'a'j hom'o'j sid'is en sen'ĝen'a'j poz'o'j sur or'teg'it'a'j kanap'o'j, manĝ'is glaci'aĵ'o'j'n kaj fum'is pip'o'j'n. En la ĉef'a salon'o, apud long'a tabl'o, ĉirkaŭ kiu prem'iĝ'is du'dek-kelk'a'j lud'ant'o'j, sid'is la dom'o'mastr'o kiel lud'bank'ist'o. Li est'is ĉirkaŭ ses'dek'jar'a hom'o de plej respekt'ind'a ekster'aĵ'o; li'a kap'o est'is kovr'it'a de arĝent'kolor'a'j har'o'j; la dik'et'a freŝ'a vizaĝ'o esprim'is bon'kor'ec'o'n; la okul'o'j bril'is kaj est'is viv'ig'at'a'j de ĉiam'a rid'et'o. Narumov prezent'is al li Herman'o'n. Ĉekalinski amik'e prem'is li'a'n man'o'n, pet'is, ke li est'u sen ceremoni'o'j, kaj daŭr'ig'is lud'i.

Post kiam la komenc'it'a lud'o est'is fin'it'a, kaj Ĉekalinski intenc'is re'komenc'i, Herman'o proksim'iĝ'is al la lud'o'tabl'o.

— Permes'u, ke mi met'u kart'o'n, — li dir'is, etend'ant'e si'a'n man'o'n el post iu korpulent'a lud'ant'o.

Ĉekalinski ek'rid'et'is kaj sen'vort'e kap'jes'is, kiel sign'o de kvazaŭ rezignaci'a konsent'o. Narumov rid'ant'e gratul'is Herman'o'n pri absolv'o de li'a long'e'daŭr'a lud'fast'o kaj dezir'is al li bon'ŝanc'o'n.

— Jen est'as! — dir'is Herman'o, skrib'ant'e la lud'ot'a'n mon'sum'o'n sub si'a kart'o.

— Kiom? — demand'is Ĉekalinski, miop'e du'on'ferm'et'ant'e la okul'o'j'n: — pardon'u, mi ne bon'e vid'as.

— Kvar'dek sep mil, — respond'is Herman'o.

Sam'moment'e ĉiu'j kap'o'j turn'iĝ'is, kaj la okul'o'j si'n direkt'is al Herman'o. „Li frenez'iĝ'is!“ ek'pens'is Narumov.

— Permes'u atent'ig'i vi'n, — dir'is Ĉekalinski kun si'a ĉiam'a rid'et'o, — ke vi'a lud'o est'as iom fort'a: neni'u ĉi tie met'is sur simpl'a'n kart'o'n pli ol du'cent sep'dek kvin rubl'o'j'n.

— Kio do? — re'dir'is Herman'o: — ĉu vi akcept'as aŭ ne?

Ĉekalinski kap'klin'is kun ŝajn'o de sam'a obe'em'a konsent'o.

— Mi vol'is nur dir'i al vi, — li daŭr'ig'is, — ke, ĝu'ant'e la konfid'o'n de mi'a'j amik'o'j, mi pov'as lud'i nur kontant'mon'e. Mi'a'flank'e, mi nepr'e est'as cert'a, ke sufiĉ'as vi'a vort'o, tamen, por ne mal'ord'ig'i la lud'o'n kaj la kalkul'o'j'n, mi pet'as, ke vi met'u la mon'o'n sur la kart'o'n.

Herman'o el'poŝ'ig'is bank'bilet'o'n kaj prezent'is ĝi'n al Ĉekalinski, kiu, mal'atent'e ĝi'n rigard'int'e, met'is ĝi'n sur la kart'o'n de Herman'o kaj komenc'is ĵet'i la kart'o'j'n. Dekstr'e'n fal'is naŭ'o, mal'dekstr'e'n — tri'o.

— Mi gajn'is! — dir'is Herman'o, montr'ant'e si'a'n kart'o'n, tri'o'n.

Mez'e de lud'ant'o'j aŭd'iĝ'is flustr'ad'o. Ĉekalinski sulk'ig'is la frunt'o'n, sed tuj post'e rid'et'o re'aper'is sur li'a vizaĝ'o.

— Ĉu vi vol'as hav'i la mon'o'n? — li demand'is Herman'o'n.

— Jes, mi pet'as.

Ĉekalinski el'poŝ'ig'is kelk'e da bank'bilet'o'j kaj tuj kviet'iĝ'is. Herman'o pren'is la mon'o'n kaj for'ir'is de la tabl'o. Narumov ne pov'is re'konsci'iĝ'i. Herman'o trink'is glas'o'n da limonad'o kaj for'ir'is hejm'e'n.

La morgaŭ'a'n vesper'o'n li re'ven'is al Ĉekalinski. La dom'o'mastr'o de'nov'e est'is lud'bank'ist'o. Herman'o proksim'iĝ'is al la tabl'o; la lud'ant'o'j tuj ced'is lok'o'n al li. Ĉekalinski afabl'e li'n salut'is. Herman'o met'is sur elekt'it'a'n kart'o'n nov'a'j'n kvar'dek sep mil'o'j'n kun'e kun si'a hieraŭ'a gajn'aĵ'o. Ĉekalinski ĵet'is la kart'o'j'n. Dekstr'e'n fal'is valet'o, mal'dekstr'e'n — sep'o.

Herman'o mal'kovr'is sep'o'n.

Ĉiu'j ek'kri'et'is: „ha!...“ Ĉekalinski vid'ebl'e konfuz'iĝ'is. Li trans'don'is al Herman'o naŭ'dek kvar mil rubl'o'j'n. Herman'o pren'is ili'n indiferent'mien'e kaj tuj for'ir'is.

La sekv'int'a'n vesper'o'n Herman'o de'nov'e aper'is apud la lud'o'tabl'o. Ĉiu'j atend'is li'n; la general'o'j kaj sekret'a'j konsil'an'o'j for'las'is si'a'n vist'o'n, por vid'i tia'n ekster'ordinar'a'n lud'o'n. La jun'a'j oficir'o'j lev'iĝ'is de la kanap'o'j; ĉiu'j serv'ist'o'j kolekt'iĝ'is en la salon'o. Oni ar'e ĉirkaŭ'is Herman'o'n. La ceter'a'j lud'ant'o'j inter'romp'is si'a'n lud'o'n, sen'pacienc'e atend'ant'e la rezult'o'n. Herman'o star'is apud la tabl'o, pret'iĝ'ant'e lud'i sol'a kontraŭ la pal'a, sed rid'et'ant'a Ĉekalinski. Herman'o sur'kovr'is si'a'n kart'o'n per pak'o da bank'bilet'o'j. Tio simil'is duel'o'n. Profund'a silent'o reg'is ĉirkaŭ'e.

Ĉekalinski komenc'is ĵet'i la kart'o'j'n; li'a'j man'o'j trem'is. Dekstr'e'n fal'is kart'reĝ'in'o, mal'dekstr'e'n — as'o.

— Mi'a as'o gajn'is! — dir'is Herman'o, mal'kovr'ant'e si'a'n kart'o'n.

— Vi'a reĝ'in'o mal'gajn'is, — re'dir'is komplez'e Ĉekalinski.

Herman'o ek'trem'is: efektiv'e, anstataŭ as'o antaŭ li kuŝ'is reĝ'in'o. Li ne kred'is si'a'j'n okul'o'j'n, ne kompren'ant'e, kia'manier'e li pov'is erar'i en la elekt'o de si'a kart'o.

Ĉi-moment'e al li ek'ŝajn'is, ke la pik'reĝ'in'o du'on'ferm'et'is la okul'o'j'n kaj mok'e ek'rid'et'is. Mir'ind'a simil'ec'o li'n konstern'is...

— La mal'jun'ul'in'o! — li ek'kri'is terur'ig'it'a.

Ĉekalinski proksim'ig'is al si la mal'gajn'it'a'n de Herman'o mon'o'n. Herman'o star'is sen'mov'e. Kiam li for'las'is la tabl'o'n, komenc'iĝ'is laŭt'voĉ'a inter'parol'ad'o.

— Rimark'ind'a lud'o! — parol'is la lud'ant'o'j.

Ĉekalinski de'nov'e ek'miks'is la kart'o'j'n, kaj la lud'ad'o est'is daŭr'ig'at'a.

Epilog'o

Herman'o frenez'iĝ'is. Li si'n trov'as en la Obuĥova mal'san'ul'ej'o[6], en ĉambr'o n-ro 17, respond'as neniu'j'n demand'o'j'n kaj murmur'et'as tre rapid'e: „tri'o-sep'o-as'o! tri'o-sep'o-reĝ'in'o!...“

Lizaveta Ivanovna edz'in'iĝ'is kun tre afabl'a jun'a hom'o; li hav'as i'a'n ofic'o'n kaj posed'as sufiĉ'a'n mon'hav'o'n: li est'as fil'o de iam'a bien'administr'ant'o de la mal'jun'a graf'in'o. Lizaveta Ivanovna eduk'as mal'riĉ'a'n parenc'in'o'n.

Tomski est'as promoci'it'a kapitan'o kaj edz'iĝ'is kun princ'id'in'o Paŭl'in'o.

Fin'e de la 1811a jar'o, dum memor'ind'a por ni epok'o, loĝ'is en si'a bien'o „Nenaradovo“ la bon'kor'a Gavrilo Gavriloviĉ R***. Li est'is fam'a en la ĉirkaŭ'aĵ'o pro si'a gast'am'ec'o kaj afabl'ec'o; la najbar'o'j tre oft'e vizit'ad'is li'n por manĝ'i, trink'i, lud'i boston'o'n je kvin kopek'o'j kun li'a edz'in'o Praskovja Petrovna, kaj kelk'a'j — por vid'i ili'a'n fil'in'o'n Maria Gavrilovna-n, graci'tali'a'n, pal'vizaĝ'a'n dek'sep'jar'a'n fraŭl'in'o'n. Oni sci'is ŝi'n riĉ'a fianĉ'in'o, kaj mult'a'j hom'o'j esper'is edz'iĝ'i kun ŝi aŭ edz'ig'i si'a'j'n fil'o'j'n.

Maria Gavrilovna est'is eduk'it'a per'e de franc'a'j roman'o'j kaj, sekv'e, est'is en'am'iĝ'int'a. Ŝi'a elekt'it'ul'o est'is ne'riĉ'a arme'a sub'leŭtenant'o, si'n trov'ant'a for'permes'e en si'a apud'a bien'et'o. Mem'kompren'ebl'e, la jun'a hom'o ard'is per sam'a pasi'o; sed la ge'patr'o'j de li'a am'at'in'o, rimark'int'e ili'a'n reciprok'a'n inklin'o'n, mal'permes'is al si'a fil'in'o eĉ pens'i pri li, kaj oni akcept'ad'is li'n pli mal'afabl'e ol la eks'ig'it'a'n asesor'o'n.

Ni'a'j ge'am'ant'o'j inter'korespond'ad'is kaj ĉiu'tag'e renkont'iĝ'is sen ĉe'est'ant'o'j en betul'arb'ar'et'o aŭ apud mal'nov'a kapel'o. Tie ili ĵur'is unu al ali'a etern'a'n am'o'n, plend'is kontraŭ la sort'o kaj far'is divers'a'j'n projekt'o'j'n. Korespond'ant'e kaj inter'parol'ad'ant'e tia'manier'e, ili al'ven'is (kio est'as tut'e natur'a) al jen'a rezon'ad'o: se ni ne pov'as viv'i unu sen la ali'a, sed la vol'o de la sen'kompat'a'j ge'patr'o'j kontraŭ'star'as ni'a'n feliĉ'o'n, ĉu ni ne pov'us ag'i mem'star'e? Cert'e, la bon'traf'a ide'o ven'is unu'e en la kap'o'n de la jun'a hom'o, sed ĝi tre plaĉ'is al la roman'ec'a imag'em'o de Maria Gavrilovna.

Vintr'o ĉes'ig'is ili'a'j'n inter'vid'iĝ'o'j'n, sed la korespond'ad'o far'iĝ'is des pli vigl'a. La oficir'o, Vladimir Nikolajeviĉ, pet'eg'is en ĉiu leter'o, ke ŝi konsent'u ge'edz'iĝ'i sekret'e, dum kelk'a temp'o si'n kaŝ'i, post'e si'n ĵet'i al la pied'o'j de la ge'patr'o'j, kiu'j cert'e est'os fin'e kor'tuŝ'it'a'j per la hero'a konstant'ec'o kaj kompat'ind'ec'o de la ge'am'ant'o'j kaj nepr'e dir'os al ili: „Infan'o'j ni'a'j, ven'u, por ke ni ĉirkaŭ'brak'u vi'n!“

Maria Gavrilovna dum'long'e hezit'is; mult'eg'o da for'kur'plan'o'j est'is rifuz'it'a'j. Fin'e ŝi konsent'is: la fiks'it'a'n tag'o'n ŝi dev'os ne part'o'pren'i vesper'manĝ'o'n kaj for'ir'i en si'a'n ĉambr'o'n, pretekst'ant'e kap'dolor'o'n; ŝi'a serv'ist'in'o part'o'pren'is la komplot'o'n; ili ambaŭ est'is el'ir'ont'a'j en la ĝarden'o'n per mal'antaŭ'a dom'pord'o; post la ĝarden'o ili trov'os pret'a'n glit'vetur'il'o'n, sid'iĝ'os en ĝi'n kaj vetur'os kvin verst'o'j'n[7] de Nenaradovo en vilaĝ'o'n Ĵadrino, rekt'e en preĝ'ej'o'n, kie Vladimir Nikolajeviĉ ili'n atend'os.

Antaŭ'nokt'e de la decid'ig'a tag'o Maria Gavrilovna tut'e ne dorm'is: ŝi en'pak'ad'is tol'aĵ'o'n kaj vest'o'j'n, skrib'is long'a'n leter'o'n al sentimental'a fraŭl'in'o, si'a amik'in'o, ali'a'n — al si'a'j ge'patr'o'j. Ŝi adiaŭ'is ili'n per plej kor'tuŝ'a'j esprim'o'j, sen'kulp'ig'is si'a'n ag'o'n per ne'venk'ebl'a fort'o de pasi'o kaj fin'e al'don'is, ke la plej feliĉ'a minut'o de si'a viv'o est'os, kiam est'os permes'it'e al ŝi si'n ĵet'i ĉe la pied'o'j'n de si'a'j kar'a'j ge'patr'o'j. Sigel'int'e ambaŭ leter'o'j'n per fabrik'it'a en Tul'a[8] sigel'il'et'o, sur kiu vid'iĝ'is du flam'ant'a'j kor'o'j kun konven'a sur'skrib'o, ŝi en'lit'iĝ'is je maten'iĝ'o kaj ek'dorm'et'is; tamen terur'ig'a'j sonĝ'o'j ĉiu'minut'e vek'is ŝi'n. Jen ŝajn'is al ŝi, ke en la moment'o, kiam ŝi sid'iĝ'is en glit'vetur'il'o'n por rapid'i al la ge'edziĝ'ceremoni'o, la patr'o halt'ig'is ŝi'n, kun sufer'ig'a rapid'ec'o ŝi'n tren'is sur la neĝ'o kaj ĵet'is en mal'lum'a'n, sen'fund'a'n sub'ter'aĵ'o'n ... kaj ŝi flug'rapid'e fal'is kun ne'esprim'ebl'a kor'prem'o. Jen ŝi vid'is Vladimir-on kuŝ'ant'a ter'e, pal'a, sang'e'kovr'it'a; mort'ant'e li pet'eg'is per akr'e'laŭt'a voĉ'o, ke ŝi rapid'u al li por ge'edz'iĝ'i... Ali'a'j abomen'a'j, sen'senc'a'j vizi'o'j aper'ad'is antaŭ ŝi unu post ali'a. Fin'e ŝi el'lit'iĝ'is, pli pal'a ol kutim'e kaj kun ne ŝajn'ig'it'a kap'dolor'o. La patr'o kaj patr'in'o rimark'is ŝi'a'n ekscit'iĝ'o'n; ili'a am'o'plen'a zorg'em'o kaj sen'ĉes'a'j demand'o'j: „Kio est'as al ci, Manj'o? Ĉu ebl'e ci mal'san'as, Manj'o?“ romp'is ŝi'a'n kor'o'n. Ŝi pen'is trankvil'ig'i ili'n, ŝajn'i gaj'a, sed ne sukces'is.

Vesper'iĝ'is. La pens'o, ke ŝi pas'ig'as la last'a'n tag'o'n mez'e de si'a famili'o, prem'is ŝi'a'n kor'o'n. Ŝi est'is apenaŭ viv'a; fundanime ŝi adiaŭ'is ĉiu'j'n person'o'j'n, ĉiu'j'n aĵ'o'j'n ŝi'n ĉirkaŭ'ant'a'j'n. Oni pret'ig'is la vesper'manĝ'o'n. Ŝi'a kor'o fort'e ek'bat'is. Ŝi dir'is trem'voĉ'e, ke ŝi ne vol'as manĝ'i, kaj adiaŭ'is si'n de la ge'patr'o'j. Ili kis'is kaj laŭ'kutim'e kruc'e'sign'is ŝi'n: ŝi apenaŭ ne ek'plor'is. Ven'int'e en si'a'n ĉambr'o'n, ŝi ĵet'is si'n en apog'seĝ'o'n kaj ek'plor'eg'is. La serv'ist'in'o admon'pet'is, ke ŝi kviet'iĝ'u kaj est'u kuraĝ'a. Ĉio est'is pret'a. Post du'on'hor'o Manj'o est'is for'las'ont'a por ĉiam la ge'patr'a'n dom'o'n, si'a'n ĉambr'o'n, kviet'a'n virg'ul'in'a'n viv'ad'o'n...

Ekster'e blov'is neĝ'vent'o; ĝi muĝ'is, la fenestr'o'kovr'il'o'j sku'iĝ'is kaj bru'is. Ĉio ŝajn'is al ŝi minac'o'plen'a kaj mal'ĝoj'a antaŭ'sign'o. Baldaŭ en la dom'o ĉio mal'laŭt'iĝ'is kaj ek'dorm'is. Manj'o en'volv'is si'n per ŝal'o, sur'vest'is varm'a'n mantel'o'n, pren'is en la man'o'j'n si'a'n skatol'et'o'n kaj el'ir'is tra la mal'antaŭ'a dom'pord'o. La serv'ist'in'o port'is post ŝi du pak'aĵ'o'j'n. Ili en'ir'is la ĝarden'o'n. La neĝ'blov'o ne kviet'iĝ'is; la vent'o blov'eg'is renkont'e, kvazaŭ pen'ant'e halt'ig'i la jun'a'n krim'ul'in'o'n. Apenaŭ ili sukces'is ating'i la fin'o'n de la ĝarden'o. Sur la voj'o ili'n atend'is glit'vetur'il'o. La mal'varm'iĝ'int'a'j ĉeval'o'j ne vol'is star'i sur'lok'e; la vetur'ig'ist'o de Vladimir paŝ'ad'is antaŭ la timon'stang'o'j, re'ten'ant'e la mal'pacienc'a'j'n. Li help'is la fraŭl'in'o'n kaj ŝi'a'n serv'ist'in'o'n oportun'e sid'iĝ'i kaj lok'ig'i la pak'aĵ'o'j'n kun la skatol'et'o, man'pren'is la konduk'il'o'j'n, kaj la ĉeval'o'j ek'galop'is. Las'ant'e la jun'ul'in'o'n al la zorg'o'j de la sort'o kaj al la lert'ec'o de la vetur'ig'ist'o Terenĉjo, ni'n ni turn'u al la jun'a am'ant'o.

La tut'a'n tag'o'n Vladimir pas'ig'is vetur'ant'e tie'n kaj ĉi tie'n. Maten'e li vizit'is la pastr'o'n kaj apenaŭ sukces'is inter'konsent'iĝ'i kun li. Post'e li serĉ'ad'is la neces'a'j'n atest'ont'o'j'n mez'e de najbar'a'j bien'hav'ant'o'j. La unu'a, al kiu li si'n turn'is, kvar'dek'jar'a iam'a kavaleri'a sub'leŭtenant'o Dravin, tre volont'e konsent'is. Tia aventur'o — li dir'is — remorigis li'n pri pas'int'a temp'o kaj husar'a'j petol'aĵ'o'j. Li konsent'ig'is Vladimir-on rest'i ĉe li por tag'manĝ'o kaj cert'ig'is li'n, ke la du ceter'a'j atest'ont'o'j ne mank'os. Efektiv'e, tuj post la tag'manĝ'o al'ven'is la ter'mezur'ist'o Schmidt[9], kun lip'har'o'j kaj spron'o'j, kaj fil'o de la distrikt'a polic'estr'o, dek'ses'jar'a knab'o, ĵus far'iĝ'int'a ulan'o. Ili ne nur akcept'is la propon'o'n de Vladimir, sed eĉ ĵur'is, ke ili est'as pret'a'j ofer'i al li si'a'n viv'o'n. Vladimir ĉirkaŭ'brak'is ili'n kun rav'o kaj for'vetur'is hejm'e'n por prepar'i ĉio'n bezon'a'n.

Jam de long'e vesper'iĝ'is. Li for'send'is si'a'n fid'ind'a'n Terenĉjon en Nenaradovo-n kun ĉeval'tri'o kaj detal'a kaj zorg'e pri'pens'it'a instrukci'o; por si mem li jung'ig'is glit'vetur'il'et'o'n kun unu ĉeval'o kaj sol'a, sen vetur'ig'ist'o, vetur'is Ĵadrino-n, kie'n post du hor'o'j est'is al'ven'ont'a Maria Gavrilovna. La voj'o'n li bon'e kon'is, — ĝi postul'is ne pli ol du'dek minut'o'j'n.

Sed apenaŭ Vladimir for'las'is si'a'n vilaĝ'o'n kaj trov'iĝ'is mez'e de kamp'o'j, fort'e ek'vent'is kaj far'iĝ'is tia neĝ'blov'o, ke li neni'o'n pov'is vid'i. Post unu minut'o la voj'o est'is super'ŝut'it'a de neĝ'o kaj ne plu re'kon'ebl'a; la ĉirkaŭ'aĵ'o mal'aper'is en ia nebul'ec'a, flav'nuanc'a mal'lum'o, tra kiu flirt'is blank'a'j neĝ'flok'o'j; la ĉiel'o kaj la ter'o kun'flu'iĝ'is. Baldaŭ Vladimir perd'is la voj'o'n kaj van'e klopod'is ĝi'n re'trov'i. La ĉeval'o paŝ'is traf'e-mal'traf'e kaj ĉiu'minut'e jen sur'ramp'is neĝ'mont'et'o'n, jen fal'rul'iĝ'is en kav'o'n; la glit'vetur'il'o ĉiu'minut'e renvers'iĝ'ad'is. Vladimir precip'e zorg'is ne perd'i la ĝust'a'n direkt'o'n. Tamen al li ŝajn'is, ke for'pas'is pli ol du'on'hor'o, sed li ne ating'is ankoraŭ la Ĵadrin-an arb'ar'et'o'n. Pas'is plu'a'j dek-kelk'a'j minut'o'j, — la arb'ar'et'o ne vid'iĝ'is. Vladimir vetur'is tra iu kamp'o kun mult'a'j profund'a'j krut'kav'eg'o'j. La neĝ'blov'ad'o ne kviet'iĝ'is, la ĉiel'o ne seren'iĝ'is. La ĉeval'o komenc'is lac'iĝ'i, kaj li mem est'is ŝvit'kovr'it'a, malgraŭ ke li ĉiu'minut'e est'is dev'ig'at'a ĝis'zon'e en'neĝ'iĝ'i.

Fin'e li konvink'iĝ'is, ke li vetur'as ne laŭ ĝust'a direkt'o. Li halt'is, ek'is pri'pens'ad'i, re'memor'ad'i, konjekt'i kaj decid'is, ke li dev'as vetur'i dekstr'e'n. Li far'is tio'n. Li'a ĉeval'o apenaŭ marŝ'is. Pas'is jam pli ol unu hor'o, de kiam li for'las'is si'a'n hejm'o'n. Ĵadrino nepr'e dev'is est'i proksim'a. Tamen li vetur'is, vetur'ad'is, sed la kamp'o ne hav'is fin'o'n. Ĉie — neĝ'amas'o'j kaj kav'o'j; ĉiu'minut'e la glit'vetur'il'o renvers'iĝ'is, ĉiu'minut'e li ĝi'n re'star'ig'is. La temp'o pas'ad'is. Vladimir komenc'is mal'trankvil'iĝ'i.

Fin'e io ek'nigr'iĝ'is flank'e. Vladimir direkt'is la ĉeval'o'n tie'n. Proksim'iĝ'int'e, li ek'vid'is arb'ar'et'o'n. „Dank’ al Di'o,“ — li medit'is, — „nun est'as proksim'e.“ Li ek'vetur'is laŭ la arb'ar'et'rand'o, esperant'e tuj traf'i la kon'at'a'n voj'o'n aŭ ĉirkaŭ'vetur'i la arb'ar'et'o'n: Ĵadrino si'n trov'is tuj post ĝi. Baldaŭ li trov'is la voj'o'n kaj en'vetur'is mez'e'n de arb'ar'o, vintr'e sen'foli'ig'it'a. La vent'o ne pov'is furioz'i tie, la voj'o est'is eben'a, la ĉeval'o ek'vigl'iĝ'is, kaj Vladimir ĉes'is agit'iĝ'i.

Tamen li vetur'is, vetur'ad'is, sed Ĵadrino ne est'is vid'ebl'a, — la arb'ar'et'o ne hav'is fin'o'n. Vladimir kun terur'o ek'vid'is, ke li ven'is en tut'e ne'kon'at'a'n arb'ar'o'n. Mal'esper'o li'n ek'posed'is. Li ek'frap'is la ĉeval'o'n; la kompat'ind'a best'o komenc'e ek'trot'is, sed baldaŭ ĝi lac'iĝ'is kaj post kvar'on'hor'o marŝ'is mal'rapid'paŝ'e, spit'e ĉiu'j klopod'o'j de la mal'feliĉ'a Vladimir.

Iom post iom la arb'o'j komenc'is mal'dens'iĝ'i. Vladimir el'vetur'is el la arb'ar'o, — Ĵadrino ne est'is vid'at'a. Kred'ebl'e est'is ĉirkaŭ nokt'o'mez'o. Larm'o'j elspruĉis el li'a'j okul'o'j; li ek'vetur'is diven'prov'e. La veter'o mild'iĝ'is, la nub'o'j dis'iĝ'is. Antaŭ li kuŝ'is eben'aĵ'o, kovr'it'a per blank'a ond'ec'a tapiŝ'o. La nokt'o est'is sufiĉ'e seren'a. Li ek'vid'is proksim'e vilaĝ'et'o'n, konsist'ant'a'n el kvar — kvin kaban'o'j. Vladimir si'n direkt'is tie'n. Apud la unu'a dom'et'o li el'salt'is el si'a glit'vetur'il'o, al'kur'is fenestr'o'n kaj komenc'is frap'i. Post kelk'e da minut'o'j lev'iĝ'is lign'a fenestr'o'kovr'il'o, kaj mal'jun'ul'o aper'ig'is si'a'n griz'a'n barb'o'n. — „Kio'n vi bezon'as?“ — „Ĉu Ĵadrino trov'iĝ'as proksim'e?“ — „Ĵadrino?“ — „Jes, jes, — ĉu ĝi est'as proksim'e?“ — „Jes, proksim'e, — je dek-kelk'e da verst'o'j.“ — Aŭd'int'e tia'n respond'o'n, Vladimir ek'kapt'is sen'esper'e si'a'j'n har'o'j'n kaj rest'is sen'mov'a, kiel hom'o, kondamn'it'a al mort'o.

— „El kie vi ven'as?“ — daŭr'ig'is la mal'jun'ul'o. Vladimir ne respond'is la demand'o'n. — „Ĉu vi pov'as, mal'jun'ul'o, — li dir'is, — proviz'i mi'n per ĉeval'o'j ĝis Ĵadrino?“ — „Ne, mi ne hav'as ĉeval'o'j'n,“ — respond'is la vilaĝ'an'o. — „Ĉu mi pov'as hav'i almenaŭ gvid'ist'o'n? Mi pag'os, kiom li vol'os.“ — „Atend'u, — respond'is la mal'jun'ul'o, mal'lev'ant'e la fenestr'o'kovr'il'o'n: — mi send'os al vi mi'a'n fil'o'n, li vi'n akompan'os.“ Vladimir komenc'is atend'i. Apenaŭ for'pas'is unu minut'o, li re'e ek'frap'is. La fenestr'o'kovr'il'o lev'iĝ'is, aper'is la barb'o. — „Kio'n vi bezon'as?“ — „Kie do est'as vi'a fil'o?“ — „Li tuj el'ir'os, li pied'vest'as si'n. Ĉu vi frost'iĝ'is? En'ir'u kaj varm'ig'u vi'n.“ — „Dank'o'n, rapid'ig'u vi'a'n fil'o'n.“

La pord'eg'o ek'knar'is. El'ir'is jun'a vilaĝ'an'o kun baston'eg'o kaj ir'is antaŭ'e'n, jen montr'ant'e, jen serĉ'ant'e la voj'o'n, sur'ŝut'it'a'n de neĝ'amas'o'j. — „Kiom'a hor'o est'as?“ — demand'is li'n Vladimir. — „Baldaŭ maten'iĝ'os,“ — respond'is la vilaĝ'an'o. Vladimir dir'is ne eĉ unu vort'o'n plu.

Kant'is kok'o'j kaj est'is jam hel'e, kiam ili ating'is Ĵadrinon. La preĝ'ej'o est'is ferm'it'a. Vladimir pag'is la gvid'ist'o'n kaj si'n direkt'is al la pastr'a dom'o. En la kort'o li'a ĉeval'tri'o for'est'is. Kia sci'ig'o atend'is li'n?!...

Sed ni re'ven'u al la bon'kor'a'j Nenaradov-aj bien'ul'o'j kaj rigard'u, kio okaz'as ĉe ili.

Neni'o.

La ge'mal'jun'ul'o'j vek'iĝ'is kaj el'ir'is en la salon'o'n, Gavrilo Gavriloviĉ en nokt'o'ĉap'o kaj varm'a jak'o, Praskovja Petrovna en vat'it'a nokt'a negliĝ'o. Oni al'port'is samovar'o'n, kaj Gavrilo Gavriloviĉ send'is knab'in'o'n ek'sci'i, kiel fart'as Maria Gavrilovna kaj kiel ŝi pas'ig'is la nokt'o'n. La knab'in'o re'ven'is, dir'ant'e, ke la fraŭl'in'o dorm'is mal'bon'e, sed nun ŝi sent'as si'n pli bon'e kaj tuj ven'os en la salon'o'n. Efektiv'e, la pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj Maria Gavrilovna en'ir'is kaj salut'is pa'ĉj'o'n kaj pa'nj'o'n.

— Kiel fart'as ci'a kap'o, Manj'o? — demand'is Gavrilo Gavriloviĉ. — „Pli bon'e, pa'ĉj'o,“ — respond'is Manj'o. — „Ci cert'e haladz'o'mal'san'iĝ'is,“ — dir'is Praskovja Petrovna. — „Est'as ebl'e, pa'nj'o,“ — respond'is Manj'o.

La tag'o pas'is bon'e, sed nokt'e Manj'o grav'e mal'san'iĝ'is. Oni ven'ig'is urb'a'n kurac'ist'o'n. Li al'ven'is vesper'e kaj trov'is Manj'o'n en delir'o: far'iĝ'is ard'a febr'o, kaj la kompat'ind'a mal'san'ul'in'o dum du semajn'o'j si'n trov'is ĉe tomb'a sojl'o.

Neni'u en la dom'o sci'is pri la intenc'it'a for'kur'o. La skrib'it'a'j'n antaŭ'tag'e leter'o'j'n Manj'o brul'ig'is; la serv'ist'in'o al neni'u dir'is i'o'n, tim'ant'e la koler'o'n de la mal'jun'a'j ge'sinjor'o'j. La pastr'o, la iam'a kavaleri'a sub'leŭtenant'o, la lip'har'hav'a ter'mezur'ist'o kaj la jun'a ulan'o est'is diskret'a'j — kaj ne sen'kaŭz'e... La vetur'ig'ist'o Terenĉjo neniam, eĉ ebri'a, dir'ad'is i'o'n super'flu'a'n. Tia'manier'e la sekret'o est'is gard'it'a de pli ol du'on'dek'du'o da komplot'int'o'j. Sed Maria Gavrilovna mem, dum konstant'a delir'o, mal'kaŝ'ad'is si'a'n sekret'o'n. Tamen ŝi'a'j dir'o'j est'is tiom mal'konform'a'j je ĉio, ke la patr'in'o, ne for'las'ant'a ŝi'a'n lit'o'n, pov'is sol'e kompren'i, ke la jun'ul'in'o est'is ĝis'mort'e en'am'iĝ'int'a je Vladimir Nikolajeviĉ, kaj ke tiu am'o est'as la ver'ŝajn'a kaŭz'o de ŝi'a mal'san'o. Ŝi inter'konsil'iĝ'is kun la edz'o, kun kelk'a'j ge'najbar'o'j, kaj fin'e oni decid'is unu'voĉ'e, ke, vid'ebl'e, tiu est'as la fatal'o de Maria Gavrilovna, ke la sort'e destin'it'a'n fianĉ'o'n oni ne sukces'os evit'i, ke mal'riĉ'ec'o ne est'as krim'o, ke oni ja viv'os ne kun mon'o, sed kun hom'o, kaj ĉio'n simil'a'n. Moral'a'j sentenc'o'j est'as foj'e tre util'a'j en okaz'o'j, kiam oni ne sukces'as el'pens'i i'o'n ali'a'n por si'a prav'iĝ'o.

Dum'e la fraŭl'in'o komenc'is re'san'iĝ'i. Jam de long'e oni ne vid'is Vladimir-on en la dom'o. Do oni decid'is li'n ven'ig'i por anonc'i al li ne'atend'it'a'n feliĉ'o'n — konsent'o'n je ge'edz'iĝ'o. Tamen kiom grand'a est'is la mir'eg'o de la Nenaradov-aj bien'ul'o'j, kiam respond'e al ili'a invit'o ili ricev'is de li du'on'frenez'a'n leter'o'n! Li sci'ig'is ili'n, ke li'a pied'o neniam trans'paŝ'os la sojl'o'n de ili'a dom'o, kaj pet'is, ke oni forges'u pri mal'feliĉ'ul'o, por kiu la mort'o rest'as li'a sol'a konsol'o. Post kelk'e da tag'o'j ili ek'sci'is, ke Vladimir for'vetur'is en la arme'o'n. Est'is la 1812a jar'o!

Dum long'a temp'o oni ne kuraĝ'is sci'ig'i la re'san'iĝ'ant'a'n Manj'o'n pri tio. Ŝi mem neniam cit'is la nom'o'n de Vladimir. Kelk'a'j'n monat'o'j'n post'e, trov'int'e li'a'n nom'o'n en la list'o de disting'iĝ'int'o'j kaj grav'e vund'it'o'j en la batal'o de Borodino, ŝi sven'is, kaj oni tim'is, ke la febr'eg'o re'ven'os. Tamen, glor’ al Di'o, la sven'o ne hav'is sekv'o'j'n.

Ali'a mal'ĝoj'eg'o ŝi'n aflikt'is! Gavrilo Gavriloviĉ mort'is, hered'e las'int'e al ŝi si'a'n tut'a'n posed'aĵ'o'n. Sed la hered'aĵ'o ne konsol'is ŝi'n: tut'kor'e ŝi part'o'pren'is la mal'ĝoj'o'n de la kompat'ind'a Praskovja Petrovna kaj ĵur'is, ke ŝi neniam ŝi'n for'las'os. Tamen ili for'vetur'is el Nenaradovo, lok'o de mal'ĝoj'ig'a'j re'memor'o'j, kaj ek'loĝ'is en ali'a ili'a bien'o.

Tie ankaŭ fianĉ'o'j ĉirkaŭ'is la am'ind'a'n kaj riĉ'a'n jun'ul'in'o'n; sed neniu'n ŝi esper'ig'is. La patr'in'o kelk'foj'e admon'is ŝi'n far'i elekt'o'n, — Maria Gavrilovna ne'e sku'is la kap'o'n kaj en'pens'iĝ'ad'is. Vladimir ne plu ekzist'is: li mort'is en Moskvo ĵus antaŭ la en'ven'o de la franc'o'j. La memor'o pri li ŝajn'is sankt'a al Manj'o; almenaŭ ŝi konserv'ad'is ĉio'n, kio pov'is re'memor'ig'i pri li: la iam leg'it'a'j'n de li libr'o'j'n, li'a'j'n desegn'aĵ'o'j'n, muzik'not'o'j'n kaj kopi'it'a'j'n por ŝi vers'aĵ'o'j'n. La najbar'o'j, sci'iĝ'int'e pri tio, admir'is ŝi'a'n konstant'ec'o'n kaj sci'vol'e atend'is la hero'o'n, triumf'ont'a'n fin'e super la ĉagren'o'plen'a fidel'ec'o de tiu virg'a Artemiso[10].

Inter'temp'e la milit'o est'is glor'e fin'it'a. Ni'a'j regiment'o'j re'ven'ad'is el fremd'land'o. La popol'o kur'is por renkont'i ili'n. La muzik'ist'ar'o'j lud'is la milit'a'j'n kant'o'j'n „Viv'e Henri-Quatre“, tirolajn vals'o'j'n kaj ari'o'j'n „Ĵokondo“. Oficir'o'j, for'ir'int'a'j milit'i preskaŭ kiel knab'o'j, re'ven'is matur'iĝ'int'a'j kaj vir'iĝ'int'a'j en batal'atmosfer'o, ornam'it'a'j per orden'kruc'o'j. Soldat'o'j gaj'e parol'is inter si, ĉiu'minut'e miks'ant'e german'a'j'n kaj franc'a'j'n vort'o'j'n. Ne'forges'ebl'a epok'o! Epok'o de glor'o kaj entuziasm'o! Kiom fort'e bat'is rus'a'j kor'o'j ĉe la vort'o „patr'o'land'o“! Kiom dolĉ'a'j est'is la larm'o'j de re'vid'iĝ'o! Kiel unu'anim'e ni kun'ig'ad'is la sent'o'j'n de naci'a fier'ec'o kaj am'o al la car'o! Kaj por li — kia minut'o!...

La vir'in'o'j, la rus'a'j vir'in'o'j est'is tiu'temp'e sen'kompar'a'j. Ili'a kutim'a sen'emoci'em'o mal'aper'is. Ili'a ekstaz'o est'is ver'e ebri'ig'a, kiam, salut'ant'e la venk'int'o'j'n, ili kri'is „hur'a!“.

Kiu el tiam'a'j oficir'o'j ne konfes'os, ke al rus'a vir'in'o li ŝuld'as si'a'n plej valor'a'n rekompenc'o'n?...

Dum tiu bril'a temp'o Maria Gavrilovna loĝ'is kun si'a patr'in'o en la ***a guberni'o kaj ne vid'is, kiel ambaŭ ĉef'urb'o'j solen'is la re'ven'o'n de la milit'ist'ar'o'j. Sed en provinc'a'j distrikt'o'j kaj vilaĝ'o'j la ĝeneral'a entuziasm'o, ebl'e, est'is ankoraŭ pli fort'a. Aper'o de oficir'o en tia'j lok'o'j est'is por li ver'a triumf'o, kaj frak'e vest'it'a am'ant'o ne pov'is konkur'i kun li.

Ni dir'is jam, ke malgraŭ si'a indiferent'ec'o Maria Gavrilovna kiel antaŭ'e est'is ĉirkaŭ'at'a de aspir'ant'o'j. Sed ĉiu'j est'is dev'ig'it'a'j ced'i lok'o'n, kiam en ŝi'a kastel'o aper'is vund'it'a husar'a kolonel'o Burmin, kun kruc'o de St. Georg'o sur la brust'o kaj kun „interes'a pal'ec'o“, kiel kutim'is dir'i la tie'a'j fraŭl'in'o'j. Maria Gavrilovna rimark'ebl'e li'n disting'is. Dum li'a ĉe'est'o ŝi'a kutim'a en'pens'iĝ'o vigl'iĝ'ad'is. Oni ne rajt'is dir'i, ke ŝi koket'us kun li; tamen poet'o, rimark'int'e ŝi'a'n kondut'o'n, dir'us:

Se amor n'o'n è, che dunque?...[11]

Burmin ver'e est'is tre am'ind'a jun'a hom'o. Li hav'is ĝust'e tiu'n saĝ'o'n, kiu plaĉ'as al vir'in'o'j: saĝ'o'n de konven'ec'o kaj observ'em'o, sen i'a'j pretend'o'j kaj sprit'e mok'em'a'n. Li'a si'n'ten'ad'o kontraŭ Maria Gavrilovna est'is simpl'a kaj mal'rigid'a; sed, kio'n ajn ŝi dir'is aŭ far'is, li'a anim'o kaj rigard'o ĉiam sekv'is ŝi'n. Li ŝajn'is diskret'a kaj modest'a, sed laŭ oni'dir'o'j li est'is iam terur'a vent'anim'ul'o; tamen tio ĉi ne mal'util'is al li en la opini'o de Maria Gavrilovna, kiu (sam'e kiel ĉiu'j jun'a'j vir'in'o'j) kun plezur'o sen'kulp'ig'ad'is petol'aĵ'o'j'n, vid'ig'ant'a'j'n kuraĝ'a'n kaj flam'a'n karakter'o'n.

Sed pli ol ĉio ajn ali'a (pli ol li'a am'em'o, pli ol agrabl'a konversaci'o, pli ol „interes'a pal'ec'o“, pli ol bandaĝ'it'a brak'o), la silent'o de la jun'a husar'o plej'e instig'is ŝi'a'n sci'vol'a'n imag'em'o'n. Ŝi ne pov'is ne konsci'i, ke ŝi tre plaĉ'is al li; li si'a'vic'e, kun si'a saĝ'o kaj viv'o'spert'o, pov'is ankaŭ rimark'i, ke ŝi disting'is li'n inter la ali'a'j. Kial do ĝis nun ŝi ne vid'is li'n ĉe si'a'j pied'o'j kaj ne aŭd'is li'a'n am'konfes'o'n? Kio re'ten'is li'n? Ĉu tim'em'o ne dis'ig'ebl'a de ver'a am'o, ĉu fier'ec'o kaj koket'em'o de ruz'a am'ind'um'ul'o? Ĝi est'is por ŝi enigm'o. Mult'e pri'pens'int'e, ŝi decid'is, ke tim'em'o est'is la sol'a kaŭz'o, kaj intenc'is pli'kuraĝ'ig'i li'n per pli'a atent'o kaj, laŭ cirkonstanc'o'j, eĉ dorlot'em'o. Ŝi pret'ig'ad'is mal'plej atend'at'a'n fin'dis'volv'o'n kaj sen'pacienc'e antaŭ'vid'is la moment'o'n de la roman'ec'a inter'parol'o. Sekret'o, kia ajn ĝi est'u, ĉiam pez'as sur vir'in'a kor'o. Ŝi'a'j ruz'a'j manovr'o'j sukces'is: almenaŭ Burmin far'iĝ'is tiel en'pens'a, li'a'j okul'o'j tiel flam'e halt'is sur Maria Gavrilovna, ke la decid'ig'a minut'o ŝajn'is jam proksim'a. La najbar'o'j parol'is pri ge'edz'iĝ'o kvazaŭ pri demand'o sen're'ven'e solv'it'a, kaj la bon'kor'a Praskovja Petrovna ĝoj'is, ke ŝi'a fil'in'o trov'is fin'e ind'a'n fianĉ'o'n.

La mal'jun'ul'in'o sid'is foj'e sol'a en salon'o, dis'met'ant'e pacienc'lud'o'n, kiam Burmin en'ir'is la ĉambr'o'n kaj tuj demand'is pri Maria Gavrilovna. „Ŝi est'as en la ĝarden'o: ir'u al ŝi, kaj mi atend'os vi'n tie ĉi.“ Burmin el'ir'is. La mal'jun'ul'in'o far'is kruc'o'sign'o'n kaj ek'medit'is: „Ebl'e la afer'o hodiaŭ decid'iĝ'os!“

Burmin trov'is Manj'o'n apud lag'et'o, sub salik'o, kun libr'o en la man'o'j, en blank'a rob'o, — kiel ver'a'n roman'hero'in'o'n. Post la unu'a'j demand'o'j ŝi intenc'e ĉes'is daŭr'ig'i tia'manier'a'n konversaci'o'n, pli'ig'ant'e reciprok'a'n embaras'o'n, el kiu oni pov'us el'ir'i nur per subit'a kaj decid'ig'a inter'parol'o. Tiel okaz'is. Burmin, sent'ant'e la konfuz'ig'a'n embaras'o'n de si'a situaci'o, dir'is, ke li jam de long'e serĉ'as okaz'o'n por mal'kovr'i al ŝi si'a'j'n kor'sent'o'j'n, kaj pet'is unu minut'o'n de atent'o. Maria Gavrilovna ferm'is la libr'o'n kaj mal'lev'is la okul'o'j'n, kiel sign'o de konsent'o.

— Mi am'as vi'n, — dir'is Burmin: — mi am'as vi'n pasi'e... (Manj'o ruĝ'iĝ'is kaj ankoraŭ pli'e klin'is la kap'o'n). Mi ag'is ne'si'n'gard'e, for'don'ant'e mi'n al la agrabl'a kutim'iĝ'o vid'i kaj aŭd'i vi'n ĉiu'tag'e. Nun est'as jam tro mal'fru'e por kontraŭ'star'i mi'a'n sort'o'n. La re'memor'o pri vi, vi'a ĉarm'a, al'log'a bild'o est'os de nun la turment'o kaj sam'temp'e la konsol'o de mi'a viv'o. Sed mi dev'as ankoraŭ plen'um'i mal'facil'a'n ŝuld'o'dev'o'n, mal'kaŝ'i al vi terur'a'n sekret'o'n kaj star'ig'i inter ni ne'venk'ebl'a'n bar'o'n...

— Ĝi ĉiam ekzist'is, — viv'ec'e inter'romp'is li'n Maria Gavrilovna: — mi neniam pov'us far'iĝ'i vi'a edz'in'o...

— Mi sci'as, — li re'dir'is mal'laŭt'voĉ'e: — mi sci'as, ke iam vi est'is am'int'a, sed mort'o kaj tri jar'o'j da ĉagren'bedaŭr'o'j... Kar'a, am'at'a Maria Gavrilovna, ne pen'u sen'ig'i mi'n je mi'a last'a konsol'o: la pens'o, ke vi konsent'us est'ig'i mi'a'n feliĉ'o'n, se...

— Silent'u, pro Di'o, silent'u. Vi turment'as mi'n!

— Jes, mi sci'as, mi sent'as, ke vi far'iĝ'us la mi'a, sed mi est'as la plej mal'feliĉ'a hom'o: mi est'as edz'ig'it'a!...

Maria Gavrilovna kun mir'o ek'rigard'is li'n.

— Mi est'as edz'ig'it'a de kvar jar'o'j, — daŭr'ig'is Burmin: — kaj mi eĉ ne sci'as, kiu est'as mi'a edz'in'o, kie ŝi nun si'n trov'as, kaj ĉu mi iam re'vid'os ŝi'n!...

— Kio'n vi dir'as?! — ek'kri'is Maria Gavrilovna. — Kiom strang'a ĝi est'as! Daŭr'ig'u ... mi rakont'os al vi post'e ... daŭr'ig'u, mi pet'as.

— Komenc'e de la 1812a jar'o, — dir'is Burmin: — mi rapid'is Viln'o'n, kie trov'iĝ'is ni'a regiment'o. Ven'int'e mal'fru'vesper'e al iu staci'o, mi dir'is, ke oni rapid'u jung'i freŝ'a'j'n ĉeval'o'j'n; sed far'iĝ'is terur'a neĝ'blov'o; la staci'estr'o kaj la vetur'ig'ist'o'j konsil'is al mi atend'i. Mi obe'is; tamen ne'kompren'ebl'a emoci'o ek'posed'is mi'n; al mi ŝajn'is, kvazaŭ iu puŝ'is kaj puŝ'is mi'n. Dum'e la neĝ'blov'ad'o ne ĉes'is. Mi perd'is la pacienc'o'n, de'nov'e ordon'is, ke oni jung'u la ĉeval'o'j'n, kaj for'vetur'is dum plej fort'a neĝ'vent'eg'o. Al la vetur'ig'ist'o ven'is la ide'o vetur'i sur glaci'iĝ'int'a river'o por mal'pli'long'ig'i la voj'o'n je tri verst'o'j. La river'bord'o'j est'is tut'e neĝekovritaj; la vetur'ig'ist'o preter'pas'is ne'rimark'int'e la lok'o'n, kie ni dev'us re'e traf'i la poŝt'a'n voj'o'n, kaj tia'manier'e ni trov'iĝ'is en ne'kon'at'a lok'o. La vent'eg'o ne kviet'iĝ'is. Mi ek'vid'is iu'n lum'et'o'n kaj ordon'is vetur'i en tiu'n direkt'o'n. Ni ven'is en vilaĝ'o'n; lign'a preĝ'ej'o est'is lum'ig'it'a kaj mal'ferm'it'a; intern'e de la ĉirkaŭ'bar'il'o star'is kelk'e da glit'vetur'il'o'j; en la preĝ'ej'vestibl'o paŝ'ad'is hom'o'j. — „Tie'n ĉi, tie'n ĉi!“ — ek'kri'is voĉ'o'j. Ni al'vetur'is. — „Pro Di'o, kial vi mal'fru'iĝ'is? — dir'is al mi iu: — la fianĉ'in'o est'as sven'int'a, la pastr'o ne sci'as kio'n far'i; ni est'is jam pret'a'j re'ven'i hejm'e'n. El'ir'u do rapid'e.“ Mi sen'vort'e el'salt'is el mi'a glit'vetur'il'o kaj en'ir'is la preĝ'ej'o'n, apenaŭ lum'ig'at'a'n per du aŭ tri kandel'o'j. Jun'ul'in'o sid'is sur benk'o en mal'lum'a angul'o, ali'a frot'is ŝi'a'j'n tempi'o'j'n. „Dank’ al Di'o, — dir'is la du'a, — fin'e vi ven'is; vi preskaŭ mort'ig'is la fraŭl'in'o'n.“ Mal'jun'a pastr'o proksim'iĝ'is al mi kun demand'o: „Ĉu ni komenc'u?“ — „Jes, komenc'u, vi'a pastr'a moŝt'o,“ — mi respond'is distr'it'e. Oni ig'is la fraŭl'in'o'n lev'iĝ'i. Ŝi ŝajn'is al mi bel'et'a... Ne'kompren'ebl'a, ne'pardon'ebl'a vent'anim'ec'o ... mi ek'star'is apud ŝi antaŭ la katedr'o; la pastr'o rapid'is; tri vir'o'j kaj la serv'ist'in'o sub'ten'ad'is la fianĉ'in'o'n kaj atent'is nur ŝi'n... Ni est'is ge'edz'ig'it'a'j!... — „Kis'u vi'n,“ — oni dir'is al ni. Mi'a edz'in'o turn'is al mi si'a'n pal'a'n vizaĝ'o'n. Mi est'is pret'a ŝi'n kis'i... Ŝi ek'kri'is: — „Ha, ne est'as li! ne est'as li!“ kaj sven'is. La atest'ant'o'j direkt'is al mi si'a'j'n tim'ig'it'a'j'n rigard'o'j'n. Mi mi'n re'turn'is, el'ir'is el la preĝ'ej'o sen ia mal'help'o, ĵet'is mi'n en la glit'vetur'il'o'n kaj ek'kri'is: „Rapid'u!“ —

— Di'o mi'a! — ek'kri'is Maria Gavrilovna: — kaj vi tut'e ne sci'as, kio far'iĝ'is al vi'a kompat'ind'a edz'in'o?

— Mi neni'o'n sci'as, — respond'is Burmin: — mi ne sci'as la nom'o'n de la vilaĝ'o, kie mi edz'iĝ'is; mi ne memor'as, el kiu staci'o mi for'vetur'is. Tiu'temp'e mi opini'is mi'a'n krim'a'n petol'aĵ'o'n tiom mal'grav'a, ke, for'las'int'e la vilaĝ'o'n, mi ek'dorm'is kaj vek'iĝ'is nur sekvintmatene ĉe tri'a staci'o. La serv'ist'o, kiu akompan'is mi'n tiam, mort'is dum la milit'o, — do mi hav'as neniu'n esper'o'n re'trov'i la vir'in'o'n, al kiu mi est'is far'int'a tiel kruel'a'n ŝerc'o'n, kaj kiu nun est'as venĝ'it'a sam'e kruel'e!...

— Di'o mi'a, Di'o mi'a! — dir'is Maria Gavrilovna, kapt'ant'e li'a'n man'o'n: — do tio est'as vi! Kaj vi ne re'kon'as mi'n?

Burmin pal'iĝ'is... kaj fal'is ĉe ŝi'a'j'n pied'o'j'n...

I.

Ni est'is dis'lok'it'a'j garnizon'e en urb'et'o X. La viv'manier'o de arme'a oficir'o est'as kon'at'a. Maten'e — ekzerc'o'j, rajd'ej'o; tag'manĝ'o — ĉe la regiment'estr'o aŭ en hebre'a restoraci'o; vesper'e — punĉ'o kaj kart'lud'o. En X. est'as neni'u gast'ig'em'a famili'o, nek eĉ unu fianĉ'aĝ'a fraŭl'in'o; ni kun'venad'is unu ĉe ali'a, kie ni vid'is neni'o'n krom ni'a'j uniform'o'j.

Nur unu person'o el ni'a societ'o ne est'is oficir'o. Li est'is proksim'um'e tri'dek'kvin'jar'a, kaj tial ni estim'is li'n kiel mal'jun'ul'o'n. Spert'ec'o don'is al li mult'a'j'n prerogativ'o'j'n kontraŭ ni; krom'e, li'a kutim'a mal'afabl'ec'o, mal'mol'a karakter'o kaj malic'a parol'manier'o hav'is fort'a'n influ'o'n sur ni'a'j jun'a'j mens'o'j. Ia mister'o ĉirkaŭ'is li'a'n sort'o'n; laŭ'ŝajn'e li est'is rus'o, tamen li hav'is fremd'land'a'n nom'o'n. Iam li est'is husar'o kaj eĉ serv'is sukces'e; neni'u sci'is la kaŭz'o'n, kiu est'is instig'int'a li'n eks'iĝ'i kaj ek'loĝ'i en mizer'a urb'et'o, kie li viv'is mal'riĉ'e kaj sam'temp'e mal'ŝpar'em'e; li ĉiam ir'is pied'e, port'is el'uz'it'a'n nigr'a'n redingot'o'n, sed hav'is ĉiam pret'a'n manĝ'o'tabl'o'n por la oficir'o'j de ni'a regiment'o. Ver'dir'e, li'a tag'manĝ'o konsist'is el du ĝis tri manĝ'o'j, prepar'it'a'j de eks'soldat'o, sed ĉampan'vin'o flu'is river'e. Neni'u kon'is li'a'n hav'o'n, nek li'a'j'n en'spez'o'j'n, kaj neni'u kuraĝ'is li'n demand'i pri tio. Ĉe li est'is trov'ebl'a'j libr'o'j, plej'part'e milit'art'a'j kaj roman'o'j. Li volont'e ili'n don'ad'is por leg'i, neniam postul'ant'e la re'don'o'n; sed sam'e neniam li re'don'is prunt'e'pren'it'a'j'n libr'o'j'n. Li'a ĉef'a ekzerc'o est'is pistol'paf'ad'o. La mur'o'j de li'a ĉambr'o est'is ĉiu'j tru'et'it'a'j per kugl'o'j, kvazaŭ abel'ĉel'ar'o. Riĉ'a kolekt'o da pistol'o'j est'is la sol'a luks'aĵ'o en la modest'a dom'et'o, kie li loĝ'is. La lert'ec'o, kiu'n li ating'is, est'is ne'kred'ebl'a; se li propon'us for'paf'i pir'o'n de ies ĉap'o, neni'u el ni'a regiment'o hezit'us sub'met'i al li si'a'n kap'o'n.

Ni'a konversaci'o oft'e koncern'is duel'o'j'n; Silvi'o (mi nom'u li'n tiel) neniam si'n en'miks'is en ĝi'n. Demand'it'e, ĉu li iam duel'is, li jes'is sek'ton'e, tamen dir'is neni'o'n pri detal'o'j, — kaj est'is vid'ebl'e, ke tia'j demand'o'j est'is al li mal'agrabl'a'j. Ni konjekt'is, ke sur li'a konscienc'o pez'e kuŝ'is iu mal'feliĉ'a viktim'o de li'a terur'a lert'ec'o. Ceter'e, neniel ni pov'is suspekt'i li'n pri mal'kuraĝ'o. Est'as hom'o'j, kies nur'a ekster'aĵ'o for'ig'as tia'j'n suspekt'o'j'n. Jen'a okaz'int'aĵ'o ek'mir'ig'is ni'n ĉiu'j'n.

Foj'e dek'kelk'o da ni'a'j oficir'o'j tag'manĝ'is ĉe Silvi'o. Oni drink'is kiel kutim'e, tio est'as — sufiĉ'eg'e; post la tag'manĝ'o ni insist'e pet'is la mastr'o'n, ke li aranĝ'u por ni bank'lud'o'n. Dum'long'e li rifuz'is, ĉar li lud'is preskaŭ neniam; fin'e li ordon'is don'i kart'o'j'n, el'ŝut'is sur la tabl'o'n du'on'cent'o'n da or'mon'er'o'j kaj ek'sid'is kiel bank'ten'ant'o. Ni li'n ĉirkaŭ'is kaj komenc'is la lud'o'n. Silvi'o dum kart'lud'o kutim'e silent'is, neniam disput'is, nek diskut'is. Se iu lud'ant'o far'is kalkul'erar'o'n, li tuj pag'is la mank'o'n aŭ en'skrib'is la super'flu'o'n. Ni tio'n jam sci'is kaj ne mal'help'is li'n mastr'i laŭ si'a manier'o. Sed mez'e de ni si'n trov'is oficir'o, antaŭ ne long'e ven'int'a al ni'a regiment'o. Lud'ant'e, li pro distr'ec'o fleks'is super'flu'a'n kart'angul'o'n. Silvi'o pren'is kreton kaj egal'ig'is la kalkul'o'n laŭ si'a kutim'o. La oficir'o, opini'ant'e, ke li erar'is, komenc'is klar'ig'o'j'n. Silvi'o silent'e daŭr'ig'is ĵet'i la kart'o'j'n. La oficir'o, sen'pacienc'iĝ'int'e, pren'is bros'et'o'n kaj for'viŝ'is tio'n, kio al li ŝajn'is mal'ĝust'e skrib'it'a. Silvi'o pren'is kreton kaj en'skrib'is de'nov'e. La oficir'o, ekscit'it'a per vin'o, kart'lud'o kaj rid'o de la kamarad'o'j, opini'is si'n grav'e ofend'it'a kaj, furioz'iĝ'int'e, ek'kapt'is de la tabl'o kupr'a'n kandel'ing'o'n kaj ĵet'is ĝi'n kontraŭ Silvi'o'n, kiu apenaŭ hav'is temp'o'n por for'klin'i si'n de la frap'o. Ni konfuz'eg'iĝ'is. Silvi'o ek'star'is, tut'e pal'a pro koler'o, kaj kun flam'ant'a'j okul'o'j dir'is: „Sinjor'o, bon'vol'u for'ir'i kaj dank'u Di'o'n, ke ĝi okaz'is en mi'a hejm'o.“

Ni ne dub'is pri la sekv'o'j kaj opini'is ni'a'n kamarad'o'n jam mort'a. La oficir'o for'ir'is, dir'int'e, ke li est'as pret'a respond'i pri la ofend'o, kia'manier'e plaĉ'os al sinjor'o bank'ten'ant'o. La lud'ad'o daŭr'is ankoraŭ iom da minut'o'j; sed, sent'ant'e, ke la lud'o ne est'as laŭ'humor'a por la mastr'o, ni unu post ali'a for'las'is la kart'o'j'n kaj dis'ir'is en ni'a'j'n loĝ'ej'o'j'n, parol'ant'e pri la vak'ont'a oficir'a lok'o.

La morgaŭ'a'n tag'o'n, en la rajd'ej'o, kiam ni demand'ad'is, ĉu viv'as ankoraŭ la mal'feliĉ'a leŭtenant'o, li mem aper'is inter ni, kaj ni far'is al li la sam'a'n demand'o'n. Li respond'is, ke li hav'is ankoraŭ neniu'n sci'ig'o'n de Silvi'o. Tio ni'n ek'mir'ig'is. Ni ir'is al Silvi'o kaj en la kort'o trov'is li'n, en'ig'ant'a kugl'o'n post kugl'o en as'o'n, al'glu'it'a'n al la pord'eg'o. Li akcept'is ni'n kutim'manier'e, dir'ant'e neni'o'n pri la hieraŭ'a okaz'int'aĵ'o.

Pas'is tri tag'o'j, — la leŭtenant'o est'is ankoraŭ viv'a. Ni demand'ad'is kun mir'eg'o: „Ĉu efektiv'e Silvi'o ne duel'os?“ Silvi'o ne duel'is. Li'n kontent'ig'is tre supr'aĵ'a inter'klar'ig'o, kaj li pac'iĝ'is.

Komenc'e tio tre mal'util'is al li en la opini'o de la jun'ul'ar'o. Kuraĝ'mank'o mal'pli ol io ajn est'as pardon'at'a de jun'a'j hom'o'j, kiu'j en mal'tim'ec'o kutim'as vid'i plej'supr'o'n de hom'a'j kvalit'o'j kaj sen'kulp'ig'o'n de ĉiu'j ebl'a'j mal'virt'o'j. Tamen, iom post iom ĉio est'is forges'at'a, kaj Silvi'o re'akir'is si'a'n antaŭ'a'n influ'o'n.

Mi sol'a ne pov'is plu proksim'iĝ'i al li. Hav'ant'e en'nask'it'a'n romantik'a'n imag'em'o'n, mi est'is ĝis tiam plej'fort'e si'n'don'em'a al la hom'o, kies viv'o est'is enigm'o, kaj kiu ŝajn'is al mi hero'o de iu mister'plen'a novel'o. Li ŝat'is mi'n; almenaŭ kun mi sol'a li ne uz'is si'a'n kutim'a'n mal'ĝentil'a'n kaj malic'a'n parol'manier'o'n kaj konversaci'is pri divers'a'j tem'o'j simpl'anim'e kaj kun ekster'ordinar'a afabl'ec'o. Sed post la mal'feliĉ'a vesper'o, la pens'o, ke li'a honor'o est'is makul'it'a kaj ne lav'it'a pro li'a mem'a vol'o, — ĉi tiu pens'o ne for'las'ad'is mi'n kaj mal'help'is, ke mi kondut'is kontraŭ li antaŭmaniere, — mi hont'is li'n rigard'i. Silvi'o est'is tro prudent'a kaj spert'a, por ne rimark'i tio'n kaj ne diven'i la kial'o'n. Vid'ebl'e ĉi tio li'n ĉagren'is; almenaŭ mi rimark'is kelk'foj'e li'a'n dezir'o'n klar'ig'i al mi la afer'o'n, sed mi evit'ad'is tio'n, kaj Silvi'o mi'n for'las'is. De tiu temp'o mi vid'is li'n nur en ĉe'est'o de koleg'o'j, kaj ni'a'j antaŭ'a'j sincer'a'j inter'parol'ad'o'j ĉes'is.

Distr'iĝ'em'a'j loĝ'ant'o'j de ĉef'urb'o ne prezent'as al si mult'a'j'n impres'o'j'n, tiom kon'at'a'j'n al loĝ'ant'o'j de vilaĝ'o'j kaj urb'et'o'j, ekzempl'e — atend'ad'o de poŝt'a tag'o; ĉiu'mard'e kaj ĉiu'vendred'e ni'a regiment'a ofic'ej'o est'is plen'a de oficir'o'j; iu atend'is mon'o'n, iu — leter'o'n, iu — gazet'o'j'n. Kutim'e la kovert'o'j'n oni mal'ferm'is en la ofic'ej'o mem, oni inter'parol'ad'is pri nov'aĵ'o'j, kaj la ofic'ej'o prezent'is plej viv'o'plen'a'n aspekt'o'n. Silvi'o ricev'ad'is si'a'n korespond'aĵ'o'n adres'it'a'n al ni'a regiment'o kaj ordinar'e ankaŭ si'n trov'is ĉi tie. Foj'e oni liver'is al li pak'et'o'n, de kiu li for'ŝir'is la sigel'o'n kun vid'ig'o de plej grand'a mal'pacienc'o. Tra'kur'ant'e la skrib'aĵ'o'n, li'a'j okul'o'j bril'eg'is. La oficir'o'j, okup'it'a'j pri si'a'j leter'o'j, rimark'is neni'o'n.

— Sinjor'o'j, — dir'is al ili Silvi'o, — cirkonstanc'o'j postul'as mi'a'n for'ir'o'n, mi do for'vetur'as hodiaŭ je nokt'iĝ'o; mi esper'as, ke vi ne rifuz'os tag'manĝ'i ĉe mi last'a'foj'e. Mi vi'n atend'as, — li daŭr'ig'is, si'n turn'ant'e al mi — mi atend'as nepr'e.

Post ĉi tiu'j vort'o'j li el'ir'is; kaj ni, inter'konsent'int'e kun'ven'i ĉe Silvi'o, dis'ir'is ĉiu al si'a flank'o.

Mi ven'is al Silvi'o je la fiks'it'a hor'o kaj trov'is ĉe li preskaŭ la tut'a'n regiment'o'n. Li'a tut'a hav'aĵ'o est'is jam en'pak'it'a, — rest'is nur la nud'a'j, tra'paf'it'a'j mur'o'j. Ni al'tabl'iĝ'is; ni'a gast'ig'ant'o est'is tre bon'humor'a, kaj baldaŭ la gaj'ec'o far'iĝ'is ĝeneral'a; kork'o'j klak'is ĉiu'minut'e, la glas'o'j ŝaŭm'is kaj sibl'is sen'inter'mank'e, kaj ni kun plej ebl'a fervor'o dezir'is al la for'vetur'ont'o feliĉ'a'n vojaĝ'o'n kaj ĉiu'j'n bon'aĵ'o'j'n. Ni for'las'is la tabl'o'n jam mal'fru'vesper'e. En la moment'o de dis'iĝ'o, Silvi'o, adiaŭ'ant'e ĉiu'j'n, pren'is mi'n ĉe la man'o kaj halt'ig'is mi'n en la moment'o mem, kiam mi intenc'is el'ir'i.

— Mi bezon'as inter'parol'i kun vi, — li dir'is mal'laŭt'e. Mi rest'is.

La gast'o'j est'is for'ir'int'a'j; ni rest'is du'op'e, sid'iĝ'is unu kontraŭ ali'a kaj sen'parol'e ek'fum'is pip'o'j'n. Silvi'o ŝajn'is pri'okup'it'a; jam rest'is neni'a'j post'sign'o'j de li'a konvulsi'a gaj'ec'o. Mal'ĝoj'a pal'ec'o, bril'ant'a'j okul'o'j kaj el'buŝ'iĝ'ant'a, dens'a fum'o don'is al li aspekt'o'n de ver'a diabl'o. Pas'is kelk'e da minut'o'j, — Silvi'o inter'romp'is la silent'o'n.

— Est'as ebl'e, ke ni neniam re'vid'os unu la ali'a'n, — li dir'is al mi: — antaŭ la dis'iĝ'o mi vol'is inter'parol'i kun vi. Vi pov'is rimark'i, ke mi nur mal'mult'e estim'as ali'ul'a'n opini'o'n, — sed mi vi'n ŝat'as kaj sent'as, ke al mi est'us mal'agrabl'e las'i en vi'a mens'o mal'just'a'n impres'o'n.

Li halt'is kaj re'plen'ig'is per tabak'o si'a'n pip'o'n; mi silent'is, mal'lev'int'e la okul'o'j'n.

— Al vi ŝajn'is strang'e, — li daŭr'ig'is, — ke mi ne postul'is kontent'ig'o'n de tiu ebri'a frenez'ul'o, sinjor'o R. Vi konsent'os tamen, ke, ĉar mi hav'is elekt'o'rajt'o'n pri arm'il'o'j, li'a viv'o est'is en mi'a'j man'o'j, kaj la mi'a — preskaŭ ekster'danĝer'a; mi pov'us atribu'i mi'a'n moder'em'o'n sol'e al mi'a grand'anim'ec'o, — sed mi ne vol'as mensog'i. Se mi est'us pov'int'a pun'i sinjor'o'n R., tut'e ne sub'met'ant'e al danĝer'o mi'a'n propr'a'n viv'o'n, mi neniel est'us pardon'int'a li'n.

Mi rigard'is Silvi'o'n kun mir'eg'o. Tia konfes'o tut'e mi'n konfuz'is. Silvi'o daŭr'ig'is:

— Cert'e, jes, — mi ne rajt'as sub'met'i mi'n al mort'danĝer'o; antaŭ ses monat'o'j mi ricev'is vang'o'frap'o'n, kaj mi'a mal'amik'o ankoraŭ viv'as.

Mi'a sci'vol'o est'is fort'e ekscit'it'a.

— Ĉu vi ne duel'is kun li? — mi demand'is. — Cert'e iu'j cirkonstanc'o'j vi'n dis'ig'is, ĉu ne?

— Mi duel'is kun li, — respond'is Silvi'o, — kaj jen memor'sign'o pri ni'a inter'batal'o.

Silvi'o ek'star'is kaj el'ig'is el karton'a uj'o ĉap'o'n kun or'a kvast'o kaj galon'o (kio'n la franc'o'j nom'as „polic'a ĉap'o“); li ĝi'n sur'met'is; ĝi est'is tra'paf'it'a unu verŝokon[12] super la frunt'o.

— Vi sci'as, — daŭr'ig'is Silvi'o, — ke mi serv'is en *** husar'a regiment'o. Mi'a'n karakter'o'n vi kon'as; mi kutim'iĝ'is ĉef'i, sed en mi'a jun'aĝ'o ĝi est'is mi'a pasi'o. Ni'a'temp'e diboĉ'ad'o est'is mod'a; mi est'is la unu'a diboĉ'ul'o en la arme'o. Ni fanfaron'is pri drink'ad'o; mi super'drink'is la fam'a'n Burcov-on, pri'kant'it'a'n de Deniso Davidov. Duel'o'j en ni'a regiment'o okaz'is ĉiu'moment'e; en ĉiu'j mi est'is atest'ant'o aŭ ag'ant'o. La kamarad'o'j mi'n ador'ad'is, kaj la regiment'estr'o'j, tre oft'e deŝanĝataj, opini'is mi'n ne'for'ig'ebl'a mal'bon'o... Mi kviet'e (aŭ mal'kviet'e) ĝu'is mi'a'n glor'o'n, kiam ni'a'n regiment'o'n en'ir'is jun'ul'o el riĉ'a, eminent'a famili'o (mi ne vol'as li'n nom'i). De mi'a nask'iĝ'o mi ne renkont'is tiom bril'a'n feliĉ'ul'o'n! Imag'u al vi jun'ec'o'n, sprit'ec'o'n, bel'ec'o'n, plej frenez'a'n gaj'ec'o'n, plej sen'zorg'a'n kuraĝ'o'n, fam'a'n nom'o'n, ne'kalkul'ebl'a'n mon'o'n, kiu neniam al li mank'is, — kaj prezent'u al vi, kia'manier'e li dev'is efik'i sur mi'n. Mi'a super'reg'ad'o ek'ŝancel'iĝ'is. Ĉarm'it'a de mi'a glor'o, komenc'e li pen'is akir'i mi'a'n amik'ec'o'n; sed mi akcept'is li'n mal'varm'e, kaj sen ia bedaŭr'o li for'las'is mi'n. Mi li'n ek'mal'am'is. Li'a'j sukces'o'j en la regiment'o kaj mez'e de vir'in'o'j mi'n tut'e mal'esper'ig'is. Mi komenc'is serĉ'i mal'pac'iĝ'o'n kun li; al mi'a'j epigram'o'j li respond'ad'is per epigram'o'j, kiu'j ĉiam ŝajn'is al mi pli ne'atend'it'a'j kaj pli sprit'a'j ol la mi'a'j, kaj kiu'j cert'e est'is sen'kompar'e pli gaj'humor'a'j; li ŝerc'is, kaj mi furioz'is. Fin'e, iu'n tag'o'n, dum bal'o ĉe pol'a bien'hav'ant'o, vid'ant'e li'n atent'objekt'o de ĉiu'j sinjor'in'o'j kaj precip'e de la dom'mastr'in'o, kiu est'is am'lig'it'a kun mi, mi dir'is al li en la orel'o'n iu'n mal'sprit'a'n insult'aĵ'o'n. Li ek'flam'is kaj mi'n frap'is sur la vang'o'n. Ni ni'n ĵet'is al la sabr'o'j; la sinjor'in'o'j sven'is; oni ni'n dis'ig'is, kaj sam'nokt'e ni vetur'is pro duel'o. Est'is je tag'iĝ'o. Mi star'is sur difin'it'a lok'o kun mi'a'j tri sekundant'o'j. Kun ne'esprim'ebl'a mal'pacienc'o mi atend'is mi'a'n kontraŭ'ul'o'n. La printemp'a sun'o lev'iĝ'is, kaj jam sent'iĝ'is varm'o. Mi li'n ek'vid'is el-mal'proksim'e. Li pied'ir'is, kun uniform'o sur la sabr'o, akompan'at'a de unu sekundant'o. Ni ek'ir'is al li'a renkont'o. Li proksim'iĝ'is, ten'ant'e ĉap'o'n, plen'a'n je meriz'o'j. La sekundant'o'j mezur'is inter ni dek du paŝ'o'j'n. Mi dev'is paf'i la unu'a; sed mi'a koler'ekscit'iĝ'o est'is tiel fort'a, ke mi ek'dub'is pri cel'traf'ec'o de mi'a man'o kaj, por don'i al mi temp'o'n por kviet'iĝ'o, mi ced'is al li la unu'a'n paf'o'n; mi'a kontraŭ'ul'o ne akcept'is. Oni decid'is loti; la unu'a'n numer'o'n gajn'is li, la ĉiam'a favor'at'o de la sort'o. Li ek'cel'is kaj tra'paf'is mi'a'n ĉap'o'n. Nun est'is mi'a vic'o. Fin'e li'a viv'o est'is en mi'a'j man'o'j; mi rigard'is li'n avid'e, pen'ant'e rimark'i almenaŭ iu'n ombr'o'n de mal'trankvil'o. Li star'is sub mi'a pistol'o, elekt'ant'e el si'a ĉap'o matur'a'j'n meriz'o'j'n kaj el'buŝ'ig'ant'e kern'o'j'n, kiu'j al'flug'is ĝis mi. Li'a indiferent'ec'o mi'n frenez'ig'is. „Kio'n util'os, — mi pens'is, — li'n sen'ig'i je viv'o, kiam li ne mult'e ĝi'n ŝat'as?“ Malic'a konjekt'o ek'aper'et'is en mi'a mens'o. Mi ek'direkt'is la pistol'o'n mal'supr'e'n. — „Ŝajn'e ĉi-moment'e vi ne tro atent'as la mort'o'n, — mi dir'is: — vi bon'vol'as maten'manĝ'i; mi ne vol'us vi'n mal'help'i.“ — „Vi neniel mi'n mal'help'as, — li re'dir'is: — bon'vol'u paf'i; tamen, ag'u laŭ vi'a plaĉ'o; vi'a paf'o rest'as al vi, kaj mi est'as ĉiam pret'a al vi'a'j serv'o'j.“ — Mi mi'n turn'is al la sekundant'o'j, deklar'ant'e, ke hodiaŭ mi ne intenc'as paf'i, — kaj per tio la duel'o est'is fin'it'a... Mi eks'iĝ'is el la regiment'o kaj for'iĝ'is en ĉi tiu'n urb'et'o'n. De tiam pas'is ne eĉ unu tag'o, dum kiu mi ne est'us medit'int'a pri venĝ'o. Nun mi'a hor'o al'ven'is...

Silvi'o el'tir'is el si'a poŝ'o la maten'e ricev'it'a'n leter'o'n kaj ĝi'n don'is al mi por tra'leg'i. Iu (ŝajn'e li'a afer'komisi'it'o) skrib'is al li el Moskvo, ke cert'a person'o baldaŭ edz'iĝ'os kun jun'a kaj bel'a fraŭl'in'o.

— Vi diven'as, — dir'is Silvi'o, — kiu est'as tiu cert'a person'o. Mi vetur'as Moskvon. Nun ni rigard'u, ĉu sam'e indiferent'e li akcept'os la mort'o'n ĵus antaŭ si'a edz'iĝ'o, kiel iam li ĝi'n atend'is kun meriz'o'j!

Ĉe tiu'j vort'o'j Silvi'o ek'star'is, ĵet'is si'a'n ĉap'o'n plank'e'n kaj ek'is paŝ'ad'i tie'n kaj re'e'n tra la ĉambr'o, kvazaŭ tigr'o en si'a kaĝ'o. Mi li'n aŭskult'is sen'mov'e; strang'a'j, kontraŭ'dir'a'j sent'o'j emoci'ad'is mi'n.

Serv'ist'o en'ir'is kaj sci'ig'is, ke la ĉeval'o'j est'as pret'a'j. Silvi'o fort'e ek'prem'is mi'a'n man'o'n; ni inter'kis'is. Li sid'iĝ'is en vetur'il'o'n, kie kuŝ'is du valiz'o'j, unu kun pistol'o'j, du'a kun li'a hav'aĵ'o. Ni adiaŭ'is ankoraŭ unu foj'o'n, kaj la ĉeval'o'j for'rapid'is.

II.

Pas'is kelk'e da jar'o'j. Hejm'a'j afer'o'j dev'ig'is mi'n ek'loĝ'i en mal'grand'a vilaĝ'et'o de N***a distrikt'o. Mi'n okup'ant'e pri mastr'um'ad'o, mi ne ĉes'is sekret'e sopir'i pri mi'a antaŭ'a bru'a kaj sen'zorg'a viv'o. Plej mal'facil'e est'is por mi kutim'iĝ'i al plen'a sol'ec'o dum aŭtun'a'j kaj vintr'a'j vesper'o'j. Ĝis la tag'manĝ'o mi ankoraŭ iel pas'ig'is la temp'o'n, inter'parol'ant'e kun la vilaĝ'estr'o, inspekt'ant'e la labor'o'j'n aŭ vizit'ant'e nov'a'j'n entrepren'et'o'j'n; sed tuj kiam komenc'is krepusk'iĝ'i, mi tut'e ne sci'is, kie'n mi'n met'i. Mal'grand'a libr'ar'o, trov'it'a de mi en la ŝrank'o'j kaj en la proviz'ej'o, est'is parker'e el'stud'it'a de mi. Ĉiu'j fabel'o'j, kiu'j'n ajn pov'is re'memor'i la dom'ist'in'o Kirilovna, est'is re'rakont'it'a'j al mi; vir'in'a'j kant'o'j mi'n ted'e sopir'ig'ad'is. Mi eĉ komenc'is trink'i sen'suker'a'n brand'o'likvor'o'n, sed post ĝi mi hav'is kap'dolor'o'n, kaj, mal'kaŝ'dir'e, mi ek'tim'is far'iĝ'i drink'ul'o pro mal'ĝoj'o, t. e. plej mal'ĝoj'ig'a drink'ul'o, kies mult'eg'a'j'n ekzempler'o'j'n mi vid'is en ni'a distrikt'o.

Proksim'a'j najbar'o'j mank'is apud mi, krom du aŭ tri „mal'ĝoj'ig'a'j“, kies parol'ad'o plej'part'e konsist'is el singult'o'j kaj ek'spir'eg'o'j. Sol'ec'o est'is pli toler'ebl'a. Fin'e mi decid'is en'lit'iĝ'i kiel ebl'e plej fru'e kaj tag'manĝ'i kiel ebl'e plej mal'fru'e; tia'manier'e mi mal'long'ig'is la vesper'o'j'n kaj pli'long'ig'is la tag'o'j'n, kaj trov'is, ke tio est'as bon'a.

Kvar verst'o'j'n[13] de mi trov'iĝ'is riĉ'a bien'o, aparten'ant'a al graf'in'o B.; sed tie loĝ'is nur bien'administr'ant'o, kaj la graf'in'o est'is vizit'int'a si'a'n posed'aĵ'o'n nur unu foj'o'n, en la unu'a jar'o post si'a edz'in'iĝ'o, loĝ'int'e tie ne pli ol unu monat'o'n. Tamen la du'a'n printemp'o'n de mi'a ermit'ec'o dis'vast'iĝ'is oni'dir'o'j, ke la graf'in'o kun si'a edz'o ven'os en la kamp'ar'o'n por pas'ig'i la somer'o'n. Efektiv'e ili al'ven'is en komenc'o de juni'o.

Al'ven'o de riĉ'a najbar'o est'as grav'a epok'o por kamp'ar'loĝ'ant'o. Bien'hav'ant'o'j kaj ili'a serv'ist'ar'o pri'parol'ad'as tio'n dum du monat'o'j antaŭ'e kaj dum tri jar'o'j post'e. Kio koncern'as mi'n, mi konfes'as, ke la al'ven'o de jun'a kaj bel'a najbar'in'o fort'e sur mi'n efik'is; mi brul'is pro senpacieno ŝi'n vid'i; tial la unu'a'n dimanĉ'o'n post ŝi'a al'ven'o, mi vetur'is post'tag'mez'e al *** por mi'n rekomend'i al ili'a'j ge'graf'a'j moŝt'o'j, kiel plej apud'a najbar'o kaj humil'a serv'ant'o.

Lake'o en'ir'ig'is mi'n en la graf'a'n kabinet'o'n kaj el'ir'is por mi'n anonc'i. La vast'a kabinet'o est'is mebl'it'a kun ĉiu ebl'a luks'o; ĉe la mur'o'j star'is libr'o'ŝrank'o'j, kaj sur ĉiu bronz'a bust'o; super la marmor'a kamen'o trov'iĝ'is larĝ'a spegul'o; la plank'o est'is tapet'it'a per verd'a drap'o kaj kovr'it'a per tapiŝ'o'j. Mal'kutim'iĝ'int'e de luks'o en mi'a mizer'a angul'o kaj jam de long'e ne vid'int'e eĉ mal'propr'a'n riĉ'ec'o'n, mi ek'tim'et'is kaj atend'is la graf'o'n kun iu anim'trem'et'o, kiel pet'ant'o el provinc'o atend'as el'ir'o'n de ministr'o. La pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj en'ir'is vir'o ĉirkaŭ tri'dek'du'jar'a de bel'a ekster'aĵ'o. La graf'o al'ir'is mi'n kun mal'kaŝ'em'a kaj am'ind'a mien'o: mi pen'is vigl'iĝ'i kaj ek'is mi'n rekomend'i, sed li antaŭ'ven'is mi'n. Ni sid'iĝ'is. Li'a konversaci'o, liber'a kaj afabl'a, baldaŭ for'ig'is mi'a'n sovaĝ'a'n ĝen'em'o'n; mi jam komenc'is akir'i mi'a'n kutim'a'n spirit'stat'o'n, kiam subit'e en'ir'is la graf'in'o, kaj konfuz'o ek'posed'is mi'n pli ol antaŭ'e. Efektiv'e ŝi est'is bel'ul'in'o. La graf'o mi'n prezent'is; mi vol'is ŝajn'i sen'ĝen'at'a, sed ju pli mi zorg'is pri tia ŝajn'o, des pli mi mi'n sent'is mal'lert'a. Por don'i al mi temp'o'n por vigl'iĝ'i kaj kutim'iĝ'i al la nov'a kon'at'iĝ'o, ili komenc'is parol'i inter si, ag'ant'e kun mi, kiel kun bon'a najbar'o, sen'ceremoni'e. Dum'e mi marŝ'ad'is tie'n kaj re'e'n, rigard'ant'e libr'o'j'n kaj pentr'aĵ'o'j'n. Mi ne est'as kompetent'a pri pentr'aĵ'o'j, sed unu al'tir'is al si mi'a'n atent'o'n. Ĝi prezent'is iu'n vid'aĵ'o'n en Svis'uj'o; tamen mi'n atent'ig'is ne la pentr'aĵ'o mem, sed ke ĝi est'is tra'paf'it'a per du kugl'o'j, en'iĝ'int'a'j unu en ali'a'n.

— Jen bon'eg'a paf'o! — mi dir'is, mi'n turn'ant'e al la graf'o.

— Jes, — li respond'is: — la paf'o est'as ver'e rimark'ind'a. Ĉu vi bon'e paf'as? — li daŭr'ig'is.

— Sufiĉ'e bon'e, — mi re'dir'is, plezur'iĝ'int'e, ke la inter'parol'o fin'e ek'tuŝ'is tem'o'n al mi proksim'a'n: — je tri'dek paŝ'o'j mi ne mal'traf'os lud'kart'o'n, — kompren'ebl'e, el kon'at'a de mi pistol'o.

— Ĉu ver'e? — dir'is la graf'in'o kun vid'ig'o de eg'a atent'em'o: — kaj vi, mi'a amik'o, ĉu vi traf'os kart'o'n je tri'dek paŝ'o'j?

— Iam, — respond'is la graf'o, — ni far'os prov'o'n. Si'a'temp'e mi paf'is ne mal'bon'e; sed de kvar jar'o'j mi ne pren'is pistol'o'n en la man'o'j'n.

— Ho, — mi re'dir'is, — tiu'okaz'e mi vet'as, ke vi'a graf'a moŝt'o ne cel'traf'os kart'o'n eĉ je du'dek paŝ'o'j; la pistol'o postul'as ĉiu'tag'a'n ekzerc'ad'o'n. Mi tio'n sci'as laŭ spert'o. En ni'a regiment'o mi est'is opini'at'a unu el plej lert'a'j paf'ist'o'j. Foj'e al mi okaz'is dum tut'a monat'o ne tuŝ'i pistol'o'n, la mi'a'j si'n trov'is en ripar'ad'o. Kio'n do vi pens'as, vi'a moŝt'o? La unu'a'n foj'o'n, kiam mi post tio komenc'is paf'i, mi far'is kvar si'n'sekv'a'j'n mal'traf'o'j'n al botel'o je du'dek paŝ'o'j. Ĉe ni est'is kapitan'o, sprit'ul'o kaj amuz'ul'o, — li est'is apud'e kaj dir'is al mi: „Cert'e, frat'ul'o, ci'a man'o ne si'n lev'as kontraŭ botel'o.“ Ne, vi'a graf'a moŝt'o, oni ne dev'as mal'zorg'i tiu'n ĉi ekzerc'ad'o'n, ali'e oni nepr'e mal'kutim'iĝ'as. La plej lert'a paf'ist'o, kiu'n mi renkont'is, paf'ad'is ĉiu'tag'e, almenaŭ tri foj'o'j'n, antaŭ la tag'manĝ'o. Ĝi est'is ĉe li kutim'a aranĝ'o, kiel antaŭ'manĝ'a glas'et'o da brand'o.

La ge'graf'o'j est'is kontent'a'j, ke mi konversaci'iĝ'is.

— Ĉu li bon'e paf'is? — mi'n demand'is la graf'o.

— Jen kiel: mult'foj'e, ek'vid'int'e muŝ'o'n sid'ant'a'n sur mur'o... Vi rid'as, graf'in'o? Je Di'o, est'as ver'o... Ek'vid'int'e muŝ'o'n, li kutim'is kri'i: „Kozĉjo, pistol'o'n!“ Kozĉjo al'port'as ŝarg'it'a'n pistol'o'n, — paf! kaj la muŝ'o est'as en'prem'it'a en la mur'o'n!

— Est'as mir'ind'e! — dir'is la graf'o: — kaj li'a nom'o?

— Silvi'o.

— Silvi'o! — ek'kri'is la graf'o, for'salt'ant'e el si'a seĝ'o: — ĉu vi kon'is Silvi'o'n?

— Kia'manier'e mi li'n ne kon'us, ni est'is ja amik'o'j; en ni'a regiment'o li est'is akcept'at'a kiel kamarad'o; sed jen, de kvin'kelk'e da jar'o'j mi hav'as neniu'n sci'ig'o'n pri li. Ĉu vi'a graf'a moŝt'o ankaŭ li'n kon'is?

— Ho, jes, mi li'n bon'e kon'is. Ĉu li ne rakont'is al vi pri iu strang'eg'a okaz'int'aĵ'o?

— Ĉu ne vang'o'frap'o, kiu'n li ricev'is dum bal'o de iu diboĉ'ul'o?

— Ĉu li ne dir'is al vi la nom'o'n de tiu diboĉ'ul'o?

— Ne, sinjor'o... Ha, vi'a graf'a moŝt'o! — mi daŭr'ig'is, diven'ant'e la ver'o'n, — pardon'u ... mi ne sci'is ... ĉu ebl'e vi?...

— Mi mem, — respond'is la graf'o kun ekstrem'a emoci'o; — kaj la tra'paf'it'a pentr'aĵ'o est'as re'memor'aĵ'o pri ni'a last'a renkont'o.

— Ho, mi'a kar'a, — dir'is la graf'in'o: — pro Di'o, ne rakont'u; al mi est'os terur'e tio'n aŭskult'i.

— Ne, — re'dir'is la graf'o, — mi rakont'os ĉio'n; sinjor'o sci'as, kiel mi est'is ofend'int'a li'a'n amik'o'n, — li ankaŭ ek'sci'u, kia'manier'e Silvi'o si'n venĝ'is kontraŭ mi.

La graf'o al'ŝov'is apog'seĝ'o'n por mi, kaj kun plej viv'a sci'vol'o mi ek'aŭd'is jen'a'n rakont'o'n.

— Antaŭ kvin jar'o'j mi edz'iĝ'is. La unu'a'n monat'o'n, „miel'monat'o'n“, mi pas'ig'is ĉi tie, en tiu ĉi kamp'ar'o. Al ĉi tiu dom'o mi ŝuld'as la plej bon'a'j'n minut'o'j'n de mi'a viv'o kaj unu el la plej prem'ig'a'j re'memor'o'j. Iu'n vesper'o'n ni kun'e rajd'is; la ĉeval'o de mi'a edz'in'o ial ek'obstin'iĝ'is; ŝi ek'tim'is, trans'don'is al mi la konduk'il'o'j'n kaj ir'is dom'e'n pied'e. Mi ek'rajd'is sol'a antaŭ'e'n. En la kort'o mi ek'vid'is vojaĝ'vetur'il'o'n; oni dir'is al mi, ke en mi'a kabinet'o sid'as sinjor'o, ne vol'int'a dir'i si'a'n nom'o'n, sed simpl'e deklar'int'a, ke li hav'as afer'o'n al mi. Mi en'ir'is la kabinet'o'n kaj ek'vid'is en mal'lum'o vir'o'n polvekovritan kaj kun ne'raz'it'a barb'o; li star'is ĉi tie apud la kamen'o. Mi li'n al'ir'is, pen'ant'e re'memor'i li'a'j'n trajt'o'j'n. — „Ci ne re'kon'as mi'n, graf'o?“ li dir'is trem'voĉ'e. — „Silvi'o!“ mi ek'kri'is kaj, mal'kaŝ'dir'e, mi sent'is, ke mi'a'j har'o'j star'lev'iĝ'as. — „Jes, cert'e,“ li daŭr'ig'is, „al mi aparten'as ankoraŭ la paf'o, kaj mi ven'is por mal'ŝarg'i mi'a'n pistol'o'n kontraŭ ci; ĉu ci est'as pret'a?“ — La pistol'o vid'iĝ'ad'is el li'a flank'poŝ'o. Mi ek'mezur'is dek du paŝ'o'j'n kaj star'iĝ'is en tiu angul'o, pet'ant'e, ke li paf'u plej rapid'e, antaŭ la re'ven'o de mi'a edz'in'o. Li ne rapid'is; li pet'is, ke oni don'u lum'o'n. Oni al'port'is kandel'o'j'n. Mi ferm'is la pord'o'n, ordon'is, ke neni'u en'ir'u, kaj re'e pet'is, ke li paf'u. Li pren'is la pistol'o'n kaj ek'cel'is... Mi kalkul'is minut'o'j'n... Mi pens'is pri ŝi... Pas'is terur'a minut'o! Silvi'o mal'lev'is la brak'o'n. — „Mi bedaŭr'as, ke la pistol'o est'as ŝarg'it'a ne per meriz'kern'o'j ... kugl'o est'as mult'e'pez'a. Al mi nepr'e ŝajn'as, ke inter ni far'iĝ'as ne duel'o, sed mort'ig'o; mi ne kutim'iĝ'is cel'i ne'arm'it'o'n. Ni re'komenc'u; ni lotu, kiu est'as paf'ont'a la unu'a.“ — Mi'a kap'o turn'iĝ'is... Ŝajn'as, ke komenc'e mi ne konsent'is... Fin'e ni ŝarg'is ankoraŭ unu pistol'o'n kaj kun'volv'is du numer'it'a'j'n bilet'o'j'n; li met'is ili'n en la ĉap'o'n, iam de mi tra'paf'it'a'n; mi re'e el'tir'is la unu'a'n numer'o'n. — „Ci, graf'o, est'as diabl'e ŝanc'a“, li dir'is kun fi'rid'et'o, kiu'n mi neniam forges'os. Mi ne sci'as, kio al mi far'iĝ'is, kaj kia'manier'e li est'is sukces'int'a mi'n instig'i al tio ... tamen mi ek'paf'is kaj traf'is jen tiu'n ĉi pentr'aĵ'o'n.

La graf'o fingr'e'montr'is la tra'paf'it'a'n pentr'aĵ'o'n; li'a vizaĝ'o ard'is flam'e; la graf'in'o est'is pli pal'a ol ŝi'a poŝ'tuk'o; mi ne pov'is mi'n de'ten'i de ek'kri'o.

— Mi ek'paf'is, — daŭr'ig'is la graf'o, — kaj, dank’ al Di'o, mal'traf'is; tiam Silvi'o, tiu'moment'e li est'is ver'e terur'a, komenc'is mi'n cel'i. Subit'e la pord'o mal'ferm'iĝ'as. Manj'o en'kur'as kaj kun kri'eg'o si'n ĵet'as al mi'a kol'o. Ŝi'a ĉe'est'o re'don'is al mi mi'a'n tut'a'n vigl'ec'o'n. — „Mi'a kar'a,“ mi dir'is al ŝi, „ĉu vi ne vid'as, ke ni ŝerc'as? Kial vi tim'eg'iĝ'is? Ir'u, trink'u glas'o'n da akv'o kaj re'ven'u ĉe ni'n; mi prezent'os al vi mi'a'n mal'nov'a'n amik'o'n kaj kamarad'o'n.“ Manj'o tamen ne fid'is mi'n. — „Dir'u, ĉu mi'a edz'o dir'as la ver'o'n?“ ŝi si'n turn'is al la terur'a Silvi'o: „ĉu est'as ver'e, ke vi ambaŭ ŝerc'as?“ — „Li ĉiam ŝerc'as, graf'in'o,“ respond'is Silvi'o: „iam li ŝerc'e mi'n vang'o'frap'is, ŝerc'e tra'paf'is sur mi jen ĉi tiu'n ĉap'o'n, ŝerc'e ĵus mi'n mal'traf'is; nun al mi ven'is la dezir'o ankaŭ iom ŝerc'i...“ Kun tiu'j vort'o'j li intenc'is mi'n ek'cel'i ... je ŝi'a ĉe'est'o! Manj'o si'n ĵet'is al li'a'j pied'o'j. — „Lev'iĝ'u, Manj'o, — hont'u!“ mi ek'kri'is furioz'e: „kaj vi, sinjor'o, ĉu vi ĉes'os mok'turment'i mal'feliĉ'a'n vir'in'o'n? ĉu vi ek'paf'os fin'e, aŭ ne?“ — „Ne,“ respond'is Silvi'o, „mi est'as kontent'ig'it'a; mi vid'is ci'a'n konstern'o'n, ci'a'n tim'o'n, — mi ig'is ci'n ek'paf'i kontraŭ mi'n; al mi est'as sufiĉ'e, — ci mi'n memor'ad'os! Mi ci'n ofer'don'as al ci'a konscienc'o.“ — Tiu'moment'e li est'is for'ir'ont'a, sed halt'is ĉe la pord'o, re'rigard'is la tra'paf'it'a'n de mi pentr'aĵ'o'n, ek'paf'is kontraŭ ĝi'n, preskaŭ ne cel'ant'e, kaj for'ir'is. Mi'a edz'in'o kuŝ'is sven'int'a; la serv'ist'o'j ne kuraĝ'is li'n halt'ig'i kaj rigard'is li'n kun terur'o; li el'ir'is sur la peron'o'n, vok'is la vetur'ig'ist'o'n kaj for'vetur'is, antaŭ ol mi re'trov'is mi'a'n konsci'o'n.

La graf'o ek'silent'is. Tia'manier'e mi sci'iĝ'is pri la fin'o de novel'o, kies komenc'o iam est'is tiom konstern'int'a mi'n. Ĝi'a'n hero'o'n mi ne renkont'is plu. Oni'dir'e Silvi'o dum la ribel'o de Aleksandro Ypsilanti estr'is taĉment'o'n da heteristoj[14] kaj est'is mort'ig'it'a en la batal'o ĉe Skulani.

  
  
  
  
  
  
End of Project Gutenberg's Tri Novel'o'j, by Aleksandr Sergeevich Pushkin  
  
*** End OF THIS PROJECT Gutenberg EBOOK Tri Novel'o'j ***  
  
***** This fil'e should be named 63105-h.htm or 63105-h.zip *****  
This and all associated files of various formats will be found in:  
        http://www.gutenberg.org/6/3/1/0/63105/  
  
Produced by Andrew Sly, Miroslav Malovec and the Online  
Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net  
  
Updated editions will replace the previous on'e--the old editions will  
be renamed.  
  
Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright  
law means that no on'e owns a United States copyright in these works,  
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United  
States without permission and without paying copyright  
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Us'e part  
of this license, apply to copying and distributing Project  
Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT Gutenberg-tm  
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,  
and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive  
specific permission. If you do not charge anything for copies of this  
eBook, complying with the rules is very easy. You may us'e this eBook  
for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports,  
performances and research. They may be modified and printed and given  
away--you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks  
not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the  
trademark license, especially commercial redistribution.  
  
Start: FULL LICENSE  
  
THE FULL PROJECT Gutenberg LICENSE  
PLEASE Read THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE Or Us'e THIS WORK  
  
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free  
distribution of electronic works, by using or distributing this work  
(or any other work associated in any way with the phrase "Project  
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full  
Project Gutenberg-tm License available with this fil'e or online at  
www.gutenberg.org/license.  
  
Section 1. General Terms of Us'e and Redistributing Project  
Gutenberg-tm electronic works  
  
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm  
electronic work, you indicate that you hav'e read, understand, agree to  
and accept all the terms of this license and intellectual property  
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all  
the terms of this agreement, you must cease using and re'turn or  
destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your  
possession. If you paid a fe'e for obtaining a copy of or access to a  
Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound  
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the  
person or entity to whom you paid the fe'e as set forth in paragraph  
1.E.8.  
  
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be  
used on or associated in any way with an electronic work by people who  
agree to be bound by the terms of this agreement. There ar'e a few  
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works  
even without complying with the full terms of this agreement. Se'e  
paragraph 1.C below. There ar'e a lot of things you can do with Project  
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this  
agreement and help preserve free futur'e access to Project Gutenberg-tm  
electronic works. Se'e paragraph 1.E below.  
  
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the  
Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection  
of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual  
works in the collection ar'e in the public domain in the United  
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the  
United States and you ar'e located in the United States, we do not  
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,  
displaying or creating derivative works based on the work as long as  
all references to Project Gutenberg ar'e removed. Of course, we hop'e  
that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting  
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm  
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the  
Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily  
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the  
sam'e format with its attached full Project Gutenberg-tm License when  
you share it without charge with others.  
  
1.D. The copyright laws of the plac'e where you ar'e located also govern  
what you can do with this work. Copyright laws in most countries ar'e  
in a constant stat'e of change. If you ar'e outside the United States,  
check the laws of your country in addition to the terms of this  
agreement before downloading, copying, displaying, performing,  
distributing or creating derivative works based on this work or any  
other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no  
representations concerning the copyright stat'us of any work in any  
country outside the United States.  
  
1.E. Unless you hav'e removed all references to Project Gutenberg:  
  
1.E.1. The following sentenc'e, with active links to, or other  
immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear  
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work  
on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the  
phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed,  
performed, viewed, copied or distributed:  
  
  This eBook is for the us'e of anyone anywhere in the United States and  
  most other parts of the world at no cost and with almost no  
  restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-us'e it  
  under the terms of the Project Gutenberg License included with this  
  eBook or online at www.gutenberg.org. If you ar'e not located in the  
  United States, you'll hav'e to check the laws of the country where you  
  ar'e located before using this ebook.  
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is  
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not  
contain a notic'e indicating that it is posted with permission of the  
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in  
the United States without paying any fees or charges. If you ar'e  
redistributing or providing access to a work with the phrase "Project  
Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply  
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or  
obtain permission for the us'e of the work and the Project Gutenberg-tm  
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted  
with the permission of the copyright holder, your us'e and distribution  
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any  
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms  
will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works  
posted with the permission of the copyright holder found at the  
beginning of this work.  
  
1.E.4. Do not unlink or detach or re'mov'e the full Project Gutenberg-tm  
License terms from this work, or any files containing a part of this  
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.  
  
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this  
electronic work, or any part of this electronic work, without  
prominently displaying the sentenc'e set forth in paragraph 1.E.1 with  
active links or immediate access to the full terms of the Project  
Gutenberg-tm License.  
  
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,  
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including  
any word processing or hypertext form. However, if you provide access  
to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format  
other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official  
versi'o'n posted on the official Project Gutenberg-tm web sit'e  
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fe'e or expense  
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means  
of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain  
Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the  
full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.  
  
1.E.7. Do not charge a fe'e for access to, viewing, displaying,  
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works  
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.8. You may charge a reasonable fe'e for copies of or providing  
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works  
provided that  
  
* You pay a royalty fe'e of 20% of the gross profits you deriv'e from  
  the us'e of Project Gutenberg-tm works calculated using the method  
  you already us'e to calculate your applicable taxes. The fe'e is owed  
  to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has  
  agreed to don'at'e royalties under this paragraph to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid  
  within 60 days following each dat'e on which you prepar'e (or ar'e  
  legally required to prepar'e) your periodic tax returns. Royalty  
  payments should be clearly marked as such and sent to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in  
  Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg  
  Literary Archive Foundation."  
  
* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies  
  you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he  
  does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm  
  License. You must require such a user to re'turn or destroy all  
  copies of the works possessed in a physical medium and discontinue  
  all us'e of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm  
  works.  
  
* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of  
  any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the  
  electronic work is discovered and reported to you within 90 days of  
  receipt of the work.  
  
* You comply with all other terms of this agreement for free  
  distribution of Project Gutenberg-tm works.  
  
1.E.9. If you wish to charge a fe'e or distribute a Project  
Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than  
ar'e set forth in this agreement, you must obtain permission in writing  
from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and The  
Project Gutenberg Trademark LLC, the owner of the Project Gutenberg-tm  
trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.  
  
1.F.  
  
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable  
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread  
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project  
Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm  
electronic works, and the medium on which they may be stored, may  
contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate  
or corrupt dat'a, transcription errors, a copyright or other  
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or  
other medium, a computer vir'us, or computer codes that damage or  
cannot be read by your equipment.  
  
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right  
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project  
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project  
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all  
liability to you for damages, costs and expenses, including legal  
fees. YOU AGREE THAT YOU Hav'e No REMEDIES For NEGLIGENCE, STRICT  
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY Or BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE  
PROVIDED In PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE  
TRADEMARK OWNER, And ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL Not Be  
LIABLE TO YOU For ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE Or  
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE Notic'e OF THE POSSIBILITY OF SUCH  
DAMAGE.  
  
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT Or REFUND - If you discover a  
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can  
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a  
written explanation to the person you received the work from. If you  
received the work on a physical medium, you must re'turn the medium  
with your written explanation. The person or entity that provided you  
with the defective work may elect to provide a replacement copy in  
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person  
or entity providing it to you may choose to give you a second  
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If  
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing  
without further opportunities to fix the problem.  
  
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth  
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'As-Is', WITH No  
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS Or IMPLIED, INCLUDING But Not  
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY Or FITNESS For ANY PURPOSE.  
  
1.F.5. Som'e states do not allow disclaimers of certain implied  
warranties or the exclusion or limitation of certain types of  
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement  
violates the law of the stat'e applicable to this agreement, the  
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or  
limitation permitted by the applicable stat'e law. The invalidity or  
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the  
remaining provisions.  
  
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the  
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone  
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in  
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the  
production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm  
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,  
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of  
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this  
or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or  
additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any  
Defect you cause.  
  
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm  
  
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of  
electronic works in formats readable by the widest variety of  
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It  
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations  
from people in all walks of life.  
  
Volunteers and financial support to provide volunteers with the  
assistance they need ar'e critical to reaching Project Gutenberg-tm's  
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will  
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure  
and permanent futur'e for Project Gutenberg-tm and futur'e  
generations. To learn mor'e about the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, se'e  
Sections 3 and 4 and the Foundation information pag'e at  
www.gutenberg.org  
  
  
  
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation  
  
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a n'o'n profit  
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the  
stat'e of Mississippi and granted tax exempt stat'us by the Internal  
Revenue Servic'e. The Foundation's EIN or federal tax identification  
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation ar'e tax deductible to the full extent permitted by  
U.S. federal laws and your stat'e's laws.  
  
The Foundation's principal office is in Fairbanks, Alaska, with the  
mailing address: Po Box 750175, Fairbanks, AK 99775, but its  
volunteers and employees ar'e scattered throughout numerous  
locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt  
Lak'e City, Ut 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to  
dat'e contact information can be found at the Foundation's web sit'e and  
official pag'e at www.gutenberg.org/contact  
  
For additional contact information:  
  
    Dr. Gregory B. Newby  
    Chief Executive and Director  
    gbnewby@pglaf.org  
  
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot sur'viv'e without wide  
spread public support and donations to carry out its mission of  
increasing the number of public domain and licensed works that can be  
freely distributed in machine readable form accessible by the widest  
array of equipment including outdated equipment. Many small donations  
($1 to $5,000) ar'e particularly import'ant to maintaining tax exempt  
stat'us with the IRS.  
  
The Foundation is committed to complying with the laws regulating  
charities and charitable donations in all 50 states of the United  
States. Compliance requirements ar'e not uniform and it takes a  
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up  
with these requirements. We do not solicit donations in locations  
where we hav'e not received written confirmation of compliance. To Send  
DONATIONS or determin'e the stat'us of compliance for any particular  
stat'e visit www.gutenberg.org/don'at'e  
  
While we cannot and do not solicit contributions from states where we  
hav'e not met the solicitation requirements, we know of no prohibition  
against accepting unsolicited donations from donors in such states who  
approach us with offers to don'at'e.  
  
International donations ar'e gratefully accepted, but we cannot make  
any statements concerning tax treatment of donations received from  
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.  
  
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation  
methods and addresses. Donations ar'e accepted in a number of other  
ways including checks, online payments and credit card donations. To  
don'at'e, please visit: www.gutenberg.org/don'at'e  
  
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.  
  
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project  
Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be  
freely shared with anyone. For forty years, he produced and  
distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of  
volunteer support.  
  
Project Gutenberg-tm eBooks ar'e oft'e'n created from several printed  
editions, all of which ar'e confirmed as not protected by copyright in  
the U.S. unless a copyright notic'e is included. Thus, we do not  
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper  
edition.  
  
Most people start at our Web sit'e which has the main PG search  
facility: www.gutenberg.org  
  
This Web sit'e includes information about Project Gutenberg-tm,  
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to  
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.